O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

Ayrisimon bez
Ayrisimon bez 
(thymus) 
limfoid a ’zo b o iib , bolada yaxshi 
rivojlangan b o ia d i (289-rasm). Ayrisimon bezda T - limfositlar hosil 
boiishidan tashqari, ulaming takomillashuviga ta ’sir qiluvchi timik 
omillami ham ishlab chiqaradi. Uning gormoni timozin limfopoezni 
faollashtirib, T - limfositlaming hosil b o iish id a ishtirok etadi, 
immun jarayonlam i kuchaytiradi, uglevod va kalsiy moddalarining 
almashinuvini boshqaradi.
Ayrisimon bez k o ‘ks oralig‘ining yuqori qismida joylashadi. U 
kattaligi bir xil boim agan, o ‘zaro o ‘rta qismida birikkan o ‘ng va 
chap boiaklardan iborat. B oiaklam ing yuqori qismi toraygan, 
pastki qismi esa keng. Chap b o ia g i o ‘ngiga nisbatan uzun. Bezning 
tashqi tomonidan yupqa biriktiruvchi to ‘qimali g i l o f o ‘ragan b o iib , 
undan bez ichiga boiaklararo to ‘siqlar 
(septa interlobularis) 
kirib, 
bez to ‘qimasining oicham lari 
1 - 1 0
mm b o ig a n bez boiaklariga 
(lobuli thymi) 
ajratadi. Bez parenximasi b o ia k la r chekkasida 
joylashgan to ‘q rangli po ‘stloq moddasi 
(cortex thymi) 
va b o ia k
markazida joylashgan och rangli m ag‘iz moddasidan 
(medulla
thymi) 
iborat. M ag‘iz moddasida timus 
(gassal) 
tanachalari bor. 
Po‘stloq va m a g iz moddasi o ‘rtasidagi chegara har doim aniq emas.
203

---

Yangi tug‘ilgan chaqaloqda bez og‘irligi nisbatan katta bo‘lib, 
o ‘rtacha 13,3 g bo‘ladi. Ayrisimon bezning yuqori chegarasi to‘sh 
suyagi dastasidan 1,0 - 2,5 sm yuqori, o‘ng b o ‘lagi chapiga nisbatan 
yuqori turadi.
0 ‘ng bo ‘lakning pastki uchi IV -V qovurg‘a tog‘ay lari o'rtasida 
tursa, chap bo ‘lakniki II - IV qovurg‘a tog‘aylari o ‘rtasida turadi. 
Bola hayotining birinchi uch yilida ayrisimon bez juda tez o ‘sadi.
Keyingi davrlarda uning o ‘sishi bir tekis bo ‘lib, balog‘at davrida 
eng katta og‘irlikka (37g) ega b o ‘ladi. 10 yoshgacha po‘stloq 
moddasi m ag‘iz moddasidan ko‘p bo ‘lsa, 
1 0
yoshlarda ulaming 
miqdori teng bo ‘ladi. Keyinchalik esa m ag‘iz moddasi miqdori 
k o ‘paya boshlaydi. Balog‘at davridan so‘ng ayrisimon bez og‘irligi 
kamaya boradi va 70 - 75 yoshlarda 
6
g b o ‘ladi.
Ayrisimon bez yoshga qarab o ‘zgargan vaqtda butunlay yo ‘qolib 
ketmay, to‘sh suyagi orqasida yog‘ to‘qimasi bilan o ‘ralgan bez 
orolchalari shaklida qoladi. Mabodo bolada bez erta yo ‘qolaboshlasa, 
bolaning psixikasi va taraqqiyoti buzilib, miasteniya va ataksiya 
belgilari paydo bo ‘ladi. Agar bez kattalashib ketsa, limfa tugunlari 
ham kattalashib, bolada immunitet pasayadi, jinsiy taraqqiyoti 
sekinlashadi. Unda ayrisimon bez yaxshi taraqqiy etmagan b o ‘Isa, 
limfopeniya b o ‘lib, immun tanalami hosil bo ‘lishi kamayadi.
Chuvalchangsimon o ‘simtaning to ‘plangan limfa tugunchalari