O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

qaram a-q arsh i
(k on trar) 
va 
zid (k on trad ik tor). 
Kontrar lotincha «contrartius» so’zidan olingan 
bo’lib, qaram a-qarshi degan m a’noni ifodalaydi.
K on trar fik rlar d egan d a b ir-b iriga q a ra m a -q a rsh i m a ’noni ifodalavdigan
fikrlar n azard a tu tilad i. 
Qarama-qarshi (kontrar) munosabatni quyidagicha 
ifodalash m umkin; Bir narsa yoki hodisa haqidagi ikki fikr (A va V) o ’zaro bir-birini 
inkor etadi, bir-biriga qarama-qarshi. A fikm ing chinligi V ning xatoligini yoki V 
ning chinligi A ning xatoligini anglatadi. H ar ikki (A va V) fikr bir vaqtning o ’zida 
xato bo’lishi mumkin. Masalan;
Barcha yigitlar xokkeyga qiziqadi - A fikr.
Hech bir yigit xokkeyga qiziqmaydi - V fikr
Bu kontrar fikrlar, Ulam ing har ikkisi ham xato. Chunki haqiqiy ahvolni to ’g ’ri 
aks ettirmayapti. U lam ing xatoligi zaruriy ravishda uchinchi fikm ing (Ba’zi yigitlar 
xokkeyga qiziqadi) chinligini keltirib chiqaradi.
Kontradiktor lotincha «contradictorius» so’zidan olingan bo’lib, zid m a’noni 
ifodalaydi. Kontradiktor tushunchalar, kontradiktor muhokamalar deganda bir-biriga 
tamoman zid fikrlar nazarda tutiladi.
Mantiqiy ziddiyat so’z ziddiyati, fikr ziddiyati deb ham nomlanadi. So’z 
ziddiyati odatda insonning o ’z nuqtai-nazariga ega emasligi, o b ’ektni yetarli 
bilm asligidan dalolat beradi va oqibatda bayon etilgan fikr noaniq, chalkash, g ’aliz 
bo’ladi; m uallifda ikkilanish sezilib turadi. chalkashlik, noaniqlik, o ’z fikrini to ’g ’ri 
va izchil bayon eta bilmaslik, fikrdagi ziddiyat inson tafakkurida kuzatiladigan 
kam chiliklar hisoblanadi.
Ziddiyatsiz fikr yuritish qoidasi kishilarga qadimdan m a’lum bo’lgan. 
Markaziy 
O siyo 
mutafakkirlaridan 
A i-G ’azzoliy 
(1059-1111) 
ziddiyatsizlik 
insonning barcha fikrlariga taalluqli bo’lm og’i lozimligini ko’rsatgan edi.
Ziddiyatsizlik qonunining mohiyatini chuqur anglab olish, izlanishlarda ilmiy 
muammoni to ’g ’ri aniqlash, unga doir ilmiy farazni ishlab chiqish, ilmiy muammoni 
tadqiq etishda muhim o ’rin tutadi. Ziddiyatsizlik tafakkum ing barcha ko’rinishlarida 
(tushuncha, muhokama, xulosa), fanlar mazmunida o ’z ifodasini topadi. Masalan: 
organik va noorganik olam, musbat va manfiy zaryad, o ’tkir, o ’tmas va to ’g ’ri 
burchak, unli va undosh tovush, to ’g ’ri va egri chiziq, unitar va federativ davlat, 
totalitarizm va dem okratizm kabilar.