|
0 ‘Q U V C H I L A R J A M O A S I N I T A R B I Y A L A S H
0 ‘quvchilar jam oasini tarbiyalashning eng samarali y o ‘li,
ularning um umiy qiziqishlari asosida talablar q o ‘yish va istiqbolni
belgilashdir. Talablar pedagogik jihatdan puxta ishlab chiqilgan
taqdirdagina ijobiy natija beradi:
1) 0 ‘quvchi shaxsiga q o ‘yiladigan pedagogik talablar har bir
jam o a a ’zosini hurmat qilish bilan q o ‘shilishi kerak. Bu pedagogik
odobni muhim qismi b o ‘lib, har bir s in f rahbari yoddan chiqarmasligi
shart. Sinfning y a ’ni jam oaning eng yaxshi o ‘quvchilariga k o ‘proq
talablar q o ‘yiladi, bu bilan ularga alohida ishonch va hurmat
bildiriladi.
2) Pedagoglar jam oasi talablarni m uayyan sinfning aniq sharoitini
hisobga olgan holda q o ‘yadi. Har yili o ‘quvchilarga m a ’lum bir
chorakda, yarim yillikda yoki o ‘quv yili davomida qanday talablar
q o ‘yish m aqsadga muvofiqligi belgilab olinadi. 0 ‘quvchilardan
erishilgan narsani emas, balki vazifa qilib q o ‘yilgan narsani talab
qilish kerak.
229
3)
Talablar aniq b o ‘lib, bajarish imkoniyatlari hisobga oli-
nadi. 0 ‘quvchilar o ‘zlaridan nima talab qilinayotganligini aniq
tushunishlari lozim.
0 ‘quvchilar jam oasini tarbiyalashda istiqbol rejalar q o ‘yishning
ahamiyati ju d a katta. A gar ja m o a oldida qiziqarli, aniq maqsad
b o ‘lmasa, uni tashkil etish va jipslashtirish usulini topib b o ‘lmaydi.
Istiqbol rejalarni belgilashning ikki asosiy usuli bor:
1. Asosiy pedagogik talabni o ‘qituvchining o ‘zi o ‘quvchilar
oldiga q o ‘yadi. Bunda u ana shu vazifalarni hal etish y o ‘llarini
k o ‘rsatadi va ja m o a a ’zolarini qiziqtirishga intiladi;
2. Jam oa a ’zolari qiziqarli tadbirlarni ilgari suradilar, sinf rahbari
bu tashabbusni q o ‘llab-q u w atlay d i hamda amalga oshirish usullarini
topishga yordam beradi.
0 ‘quvchilar jamoasi o ‘sib va mustahkamlanib borishi bilan jam o a
oldiga o ‘rtacha va uzoq istiqbollar qo‘yiladi. Masalan: otaliqqa olingan
b o g ‘cha uchun o ‘yinchoqlar yasash, hosil bayramini o ‘tkazish, jonajon
o ‘lka b o ‘ylab yozgi sayohatni uyushtirish va boshqalar.
Jam oa doim faoliyatda o lg‘a intilishda b o ‘lishi uchun uning
oldiga yangi, qiziqarli istiqbollar q o ‘yish talab etiladi.
0 ‘quvchilar jam oasini shakllantirishda a n ’analar muhim o ‘rin
tutadi. Jamoani hech bir narsa a n ’anachalik m ustahkamlay olmaydi.
A n ’analarni tarkib toptirish, ularni saqlab qolish- tarbiya ishining
m uhim vazifasidir. Mavjud a n ’analarni shartli ravishda ikki guruhga
ajratish mumkin:
a) kundalik turmush a n ’analari;
b) bayram a n ’analari.
Kundalik turmush a n ’analari o ‘quvchilarning o ‘quv faoliyatini
bir-biriga o ‘zaro yordamning har xil turlari, mehnat fao liy atin i-y o sh
m eva k o ‘chatlarini parvarish qilish, hayvonlarni boqish, y o lg ‘iz
yashovchi keksalarga yordamlashishni va boshqa ishlarni o ‘z ichiga
oladi.
230
Bayram a n ’analariga N a v r o ‘z, Mustaqillik bayrami, bitiruvchilar
kechasi, «Savodxonlik bayram»lari kiradi.
Har qanday holatda ham bayramlar yorqin, qiziqarli, quvnoq,
tantanavor o ‘tishi kerak. Asosiy maqsad o ‘quvchilar o ‘tkazilayotgan
tadbirning axloqiy mazmunini tushunsagina, ularga ongli muno-
sabatda boMsagina, uning ta ’siri kuchli b o ‘ladi.
Jamoani rivojshlanish bosqichlarida, har bir m aktabda o ‘ziga
xos a n ’analar yuzaga keladi'. Bu yangi a n ’analar shu m aktabda olib
boriladigan o ‘quv-tarbiyaviy ishlar bilan bog‘liq boMadi. Yangi
a n ’analar bolalarning faolligini oshirishga yordam beradi.
M aktab rahbarlari va o'qituvchilar o ‘quvchilar jam oasiga or-
tiqcha a n ’anani majburan singdirmasliklari kerak. Ularning vazifasi
ja m o a a ’zolariga sezdirmay va ularni tashabbusini
buzmay,
a n ’analarni yaratash zarurligini tushuntirish, a n ’analarni tayyorlash
hamda o ‘tkazishda birgalikda ish olib borish, o ‘quvchilarni ana
shu a n ’analarni davom ettirishga o ‘rgatishdan iborat. A n ’anaga har
doim yangi pedagogik talablarni aks ettiruvchi, uning tarbiyaviy
ahamiyatini oshiruvchi yangiliklar kiritib borilishi talab etiladi.
A n ’analar yildan-yilga k o'payib borib, asta-sekin maktabning
o ‘ziga xosligini ta ’minlaydi. Shunday qilib, o ‘quv-bilish faoliyati
bilan b o g ‘liq istiqbol va a n ’analar jam o a rivojlanishining barcha
darajalarida muhimdir. Rivojlanishning yuqori darajasida sinfda
o bro ‘li faollar, sog ‘lom ijtimoiy fikr mavjud b o ‘lganida, bunday
istiqbol va a n ’analar o ‘qituvchilarning darsdagi va darsdan tashqari
faoliyatini qamrab olishi, xilma-xil, b a ’zan murakkab shakllarga ega
bo'lishi mumkin.
231
Do'stlaringiz bilan baham: |
