O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I



Download 7,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/193
Sana20.06.2022
Hajmi7,14 Mb.
#678743
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   193
Bog'liq
fayl 1020 20210520

T a'lim printsiplari
“ P rin sip ” so 'z in in g m a ’nosi xulqning, xattiharakatning asosiy qoidasi, yetakchi 
g 'o y a dem akdir. T a ’lim qonuniyatlari (prinsiplari) bu — o ‘qitish ja ra y o n ig a
q o 'y ila d ig a n talab lar y ig ‘indisidir.
B iz, hatto, tu rm ushda ham “ bu odam p rinsipli” d ey m iz v a b unda o 's h a
od am n in g o 'z ig a xos q oidalariga, o 'z in in g prinsiplariga m uvofiq ish k o 'rish in i 
n azard a tutam iz. A g ar kishining x attiharakatlarida q a t’iy q o id alar b o 'lm asa, uni 
“ prinsipi y o ‘q” deb hisoblaym iz.
XV - X V I asrlardagi m ashhur olim lar bilishning asosiy q o n u n iy atlarig a faqat 
0
‘q itishning em as, balki axloqiy tarbiyalashning ham yetakchi asosi sifatida 
q araganlar.
F orobiy “N am unali ta ’lim ” haqidagi risolasida o 'q u v c h ila r o 'z la s h tirish i lozim
b o 'lg a n m aterialni eng yaxshi y o 's in d a bayon qilish m asalasiga alohida to 'x ta lib , bu 
ishning ikkita turini tavsiya etgan: ularning biri bevosita sezish g a yaqin narsalarni 
oldingi o 'rin g a q o 'y ish d a n va ikkinchisi aqlga yaqin narsalarni o lg 'a surishdan 
iboratdir. U o 'z in in g fikrini tushuntirib shunday yozgan: “A ql o 'z harakatini avval 
seziladigan narsalarga, keyin esa aqlga m uvofiq y o 'sin d a , y a ’ni xossalarni sintez 
qilish g a y o 'n a ltirish i m a’qul’’.
Ibn Sino asarlarid a ham didaktikaning prinsiplariga, xususan, k o 'rsa tm a ii 
o 'q itis h g a qiziqish bilan qaralgan. Ibn Sino inson dastlabki o 'q u v m a sh g 'u lo tla rid a
bu y u m n in g tashqi xossasini o 'rg a n sa , o 's h a buyum ni va uning tasvirini k o 'rib
chiqsa, o 'z i m ustaqil h o ld a bilim larni o 'z la s h tira oladi. deb hisoblagan. O lim inson 
haqiqatan m avjud n arsalarni yoki ularning tasvirini idrok etishi tufayli unda 
o b 'y e k tiv vo q elik n i t o 'g 'r i aks ettiradigan tasavvur shakllanishini uqtirgan.
S harqshunos olim K indivning fikricha, insonda ijobiy sifatlarni tark ib
to p tirish n in g eng zaru r om ili uning aql kuchini riv o jlan tirish d ir. A ql kuchi 
rivojlanm asa, inson u m r 
b o 'y i 
A rastuning kitoblarini o 'q is a ham ularda 
ifodalangan fanlarning birontasini o 'z la s h tira olm aydi. B unday odam har qancha 
urinsada, faqat boshqalarning gaplarini takrorlab bera o lad ig an b o 'la d i. U hech 
narsaning m ohiyatini tushunm aydi va o 'z la s h tira olm aydi.
33


K indiy ana shu fikrlarini bayon q ilar ekan, o 'q itish n in g ilm iyligi va ongliligi 
qoidasini nazarda tutgan. P edagog olim larn in g y uqoridagi fikrm ulohazalarini 
um um lashtirib, xulosa sifatid a ay tish im iz m um kinki, o 'q itish prinsiplari y osh 
avlodga ta ’lim va tarbiya berish m aq sad larig a m uvofiq o 'q itish n in g xarakterini 
belgilaydigan asosiy yetakchi qoidalardir.
M ana shu prinsiplar q ayerdan kelib chiqqan?. U larni kirn, qachon va qanday 
vaziyatlarda ifodalagan? P rinsiplarni ifodalashga olib kelgan asosiy m anba, o 'q itish
am aliyoti, o 'q itu v ch ilarn in g k ey in ch a lik anglangan, um um lashtirilgan va tarqalgan 
tajribasi 
ham da 
topilm alaridir. 
B iz 
ijtim oiy 
rivojlanishga 
k o 'ra
o 'q itish
p rin sip larin in g o 'zg arish in i e ’tiro f etgan h o ld a a n ’anaviy ta ’riflarni saqlash, ularga 
faqat zam onaviy m aktabning ahvolini aks ettirish zarurligi uchun b o shqacha 
m azm un baxsh etish, xususan, yangi m ak tab g a xos ayrim qoidalarni kiritish 
tarafdorim iz. M asalan, “ U m um iy ta 'lim m aktabi k o n sep siy asi” ham da 
“ Sinfdan va m aktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar k o n sep siy asi” ga m uvofiq, butun 
o 'q itis h
va 
tarbiyalash 
tad b irlari 
t a ’lim ni 
inso n p arv arlash tirish
ham d a 
dem okratlashtirish talab larig a b o 'y su n ish i sababli dem okratik qonu n larg a. shaxsga, 
insoniy m u nosabatlarga aso slan g an tarb iy alo v ch i va kam ol toptiruvchi ta 'lim n in g
birligi yetakchi qoida b o 'lib qoldi.
O 'q itish n in g prin sip larid an u n in g qo id alari kelib chiqadi va ular u yo k i bu 
p rin sip larn in g x ususiy q o id alarin i aks ettirad i. M asalan, o 'q itish n in g k o 'rsa tm a lilik
p rinsipi ta ’lim ning k o 'rsa tm a li q o 'lla n m a n i h ozirlash, o 'q u v c h ila rn i uni idrok 
etish g a tayyorlash, q o 'lla n m a n i k o 'rsa tis h v a taxlil q ilish kabi qoidalarini taqozo 
etadi.
O 'q itish n in g
tizim lilik
p rinsipi 
qu y id ag i 
qoid alard an
iborat: 
yangi 
o 'z la s h tirilg a n bilim larni ilg ari o lin g an b ilim larg a b o g 'la s h , m aterialn i q ism lari 
b o 'y ic h a b ayon qilish, o 'rg a n ilg a n b ilim larn i m u stah k am lash va hokazo.
Y .A . K o m en sk iy
o 'z in in g
“B u y u k
d id ak tik a” 
asarid a 
d idaktikaning 
p rin sip larin i ishlab ch iq q an id an b oshlab, u larn i deyarli barcha pedagog o lim lar 
k o 'rib ch iq d ilar, lek in o 'q itis h p rin sip larin in g soni va m azm unini b elgilash x u su sid a
h o zirg i k u n g ach a b ir fikrga kelingani y o 'q .
34



Download 7,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish