etgan m aterialn i m ustaqil h o ld a o 'rg an g an lar. 0 ‘qituvchi m axsus tu shuntirishlar
b erm ay, faq at y o 'l- y o ‘riq!ar k o 'rsa tg a n . H am m a narsa uchun brigadir ja v o b bergan.
B u n d ay ta ’lim bolalarning o 'q u v faoliyati uchun m as’uliyatini pasaytirgan. M aktab
barh am to p ish in in g n o to 'g 'r i p edagogik konsepsiyalari davrida talim ning „loyihalar
m etodi“ deb atalg an shakli vu ju d g a kelgan. U nda o 'q u v c h ila r o ‘qituvchining
to p s h irig ‘i b o 'y ic h a q andavdir obyektning lovihasini tayyorlaganlar.
M azkur
g ‘o y alar m u alliflarin in g aytishicha. o 'q u v c h ila r lovihani tuzishda o 'q u v rejasi
b o 'y ic h a o ‘tilad ig an pred m etlarg a doir kom pleks bilim larni o 'z la sh tirg a n . S o 'n g g i
y ig irm a yil
m ob ay n id a
pedagogika
nazariyasi
kom binatsiyalashgan
darsni
o 'rg a n ish d a n darsni elem entlari b o 'y ic h a bosqichm a-bosqich o 'zlash tirish g a , undan
sin tetik v a nih o y at, m uam m oli o 'rg a n ish g a o 'td i. T adqiqotlarning uzviyligi va uzviy
yo n d ash ish i to ‘g ‘risida ju d a k o 'p ilmiy adabiyotlar m avjud. M asalan. M.I.
M axm utov, T .D . K irilova. F.F. K orolyov va E.G. Y udinlarning
hozirgi zam on darsi,
uni tashkil etish , kam ol toptiruvchi ta ’lim sharoitidagi dars nazariyasi v a am aliyoti,
m uam m oli dars va ho k azo larg a d o ir kitoblarida darsga tizim sifatida qaralsagina,
uni ch u q u r tu shunish m um kinligi qayd qilingan. Lekin p ed ag o g la r 7 0 -yillardagina
darsni o 'rg a n is h v a tu sh u n tirish g a sistem ali yondashish zarurligini tola angladilar.
F an lar riv o jlan ish in in g hozirgi bosqichida darsni qanday tushunish kerak?
D ars n azariy asid a hozirg ach a bu tushunchaning yangi ta 'rifla ri y o 'q .
K o ‘p ta ’riflard a xuddi ilgarigidek, dars m a'lu m
vaqt m obaynida tarkibi
o 'z g a rm a y d ig a n o 'q itu v c h ila r va o 'q u v c h ila r faoliyatini tashkil etishning shakli
b o 'lib , u bolalarni o ‘qitish, tarbiyalash va kam ol toptirish vazifalarini am alga
osh irish uchun m untazam qollanishi ifodalangan. D arsda o 'q u v -ta rb iv a ishlarining
barcha k om ponentlari: m aqsad, m azm un. vositalar, m etodlar,
tashkil etish va
bo sh q arish faoliyati ham d a uning ham m a didaktik elem entlari m u jassam langan, deb
h iso b lash qabul qilingan. T abiiyki, dars y ax lit ta ’lim ja ray o n in i o 'q u v -ta rb iy a
ishining
b o sh q a
tashkiliy
shakllari
-
uy
vazifalarini
bajarish,
predm et
to ‘g arak larin in g m a sh g 'u lo tla ri, sayrlar va hokazolar bilan uzviy birlikda aks
ettiradi. „D arsni ikki jih atd an : um um an, ta ’lim jaray o n i
v a talim ni tashkil etish
shakli sifatida ta ’riflab uni foydali deb hisoblash tak lifi bor (М . I. M axm utov).
71
T a ’lim g a um um iy ja ra v o n i dars o 'q itis h h arak atin in g ta ’lim m azm uni, prinsiplari va
m eto d lari
bilan
b elg ilan ad ig an , m a 'lu m m ak o n -zam o n cheg aralarid a o 'q itu v c h i
rejalash tirad ig an
h am d a
boshqaradigan
birgalikdagi
o b y ek t
o 'q itu v c h i
va
o 'q u v c h ila r am alg a o sh irad ig an asosiy shaklidir.
M a z k u r tu sh u n ch a ikkinchi nuqtayi nazardan q u y id ag ich a ta ’riflanadi: dars
m a 'lu m tarkibdagi o 'q itu v c h ila r (m uallim lar) bilan o 'q u v c h ila rn in g m aqsadga
m u v o fiq o 'z a ro ta ’siri (fao liy atlari va aloqalari) jara y o n in i tash k il etishning, ta ’lim
m azm uni.
shakllari, m eto d lari, vositalarini o 'z ichiga oladi, ta ’lim ja ra y o n id a
o 'q itis h , kam ol to p tirish va tarb iy alash v azifalarin i am alga osh irish uchun (b ir xil
v a q t ichida) m u n tazam q o 'lla n a d ig a n boy va o 'z g a ru v c h a n sh ak lid ir". (Q arang: M .I.
M ax m u to v . '"Sovrem enniy u ro k ” ).
Download
Do'stlaringiz bilan baham: