O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

4. 

Buyuk  mutafakkirlarning  mehnat  ta ’limi,  kasb  tanlashga 

y o lla sh   va  tarbiyaga  oid  fikrlari.  S h a r q n in g   b u y u k   m utafakk ir- 

lari,  a llo m a la ri  deyarli  b a rc h a   d av rlard a  o 'z   asarlarid a ,  sh e'r  va 

g 'a z a lla rid a ,  adabiv  m ero sla rid a   halol  m e h n a t n i,  k a s b -h u n a r  

e g a lla s h n in g   m u q ad d a slig in i  va  z a ru rlig in i  t a ’kidlab,  ulug'lab 

o 'tg a n la r.  Ulug'  b o b o k o lo n im iz   A .N avoiy  o'z  g 'a z alla rid a   y o sh ­

larni  i l m - h u n a r   egallashga  chaqiradi:

11m  kasbini  qildi  to jo n i  bor,

H unar o'rgandi  orxga  ki  im koni  bor.

X  asrd a   yashab  ijod  etgan  ulug'  b o b o k a lo n im iz   A bu  N a s r   al- 

Forobiy  h a m   k ishilarn i  halol  m e h n a t  qilishga  va  k a s b - h u n a r  egal­

lashga  c h a q irad i.  F o ro b iy n in g   fikricha:  « In so n   ojiz  b a n d a ,  hech 

narsa g a   q o d ir   b o 'lm a g a n   m av ju d od   e m a s,  balki  u  eng  oliy  ka- 

m olot  natijasi  bo 'lib   o 'z  aq l-id ro k   ziyosiga  ega,  o'zi  u c h u n   z a ru r 

b o 'lg a n   h a m m a   n a rsa n i  yaratishga  q o d ir   borliqdir».  Forobiy 

m e h n a t   va  k a s b - h u n a r   k o 'n i k m a l a r in i ,  axloqiy  fazilatlarni  h o ­

sil  qilish  lozim ligin i  t a ’kidlab:  «Agar  k a s b - h u n a r   fazilati  tu g 'm a  

b o 'lg a n d a ,  p o d s h o h la r   h a m   o 'zlari  istab  va  h a ra k a t  qilib  emas, 

balki  p o d s h o h lik   ularga  faqat  tabiiy  ravishda  m u v assa r  bo'lgan, 

tab iat  tala b   qilgan  tabiiy  bir  m ajburiyat  bo 'lib  q o lar  edi.  K asb- 

h u n a r   fazilati  t u g 'm a   b o 'lm a s   e k an ,  xalqlar  va  s h a h a r   ah llarid a, 

o d o b - a x lo q ,  ra s m -r u s m ,  k a s b -h u n a r,  o d a t  va  iro d a n i  hosil  qilishi 

i n s o n d a n   z o 'r   kuch  va  q u d rat  talab  qiladi.  Bu  ikki  yo'l  bilan, 

y a ’ni  t a ’lim   va  tarbiya  yo'li  b ilan  hosil  q ilinadi.  T a ’lim  degan  so'z 

xalqlar va  s h a h a r la r  o 'rta s id a   n a z ariy   fazilat  va  a m a liy   k a s b -h u n a r 

fazilatlarini  b irlashtirish  d eg an  so'zdir»,  —  d eg an  edi.

K a s b - h u n a r   e g a llash n in g   a h a m iy a ti  to 'g 'risid a   qom u siy   o h m  

A b u  Ali  Ib n   Sino  (980—1037)ning a s a rla rid a  h a m   k o 'ram iz.  U n in g

9

---

fik ric h a   bolaga  y oshligidan  biror  k a s b - h u n a r n i  o'rgatish  lozim. 

Bola  k a s b - h u n a r n i  m a ’lu m   d a ra ja d a   o ‘zlashtirib  b o 'lg a n d a n   s o'n g  

o 'z  k a s b -h u n a r id a n   h a y o td a   foydalanishi,  ya'ni  halol  m e h n a t 

bilan  m u staqil  hayot  kechirishiga  o'rgatish  kerak.

«Yoshlarga  ilm  bera  borib,  ularga  h u n a r   o 'rg a tm o q   m u h im  

m a s ’uliyatli  ishdir.  H u n a r   o 'rg a n is h   birla  yoshlar  h a r   q a n day 

nojo'ya  x a tti- h a ra k a tla rd a n   xoli  bo'ladilar»,  —  deb  t a ’kidlaydi 

Abu  Ali  Ibn  Sino.  U n in g   h u n a rli  bo'lishga  qa ra tilga n  n a s ih a tla ri 

hozirgi  k u n d a   h a m   m u h im   a h a m iy a tg a   ega:

Oltin  olmagin-u  o'rgangin  hunar 

H unarni  oldida xasdir oltin  zar.

Sharqlik,  m ark a ziy   osiyolik  m u ta fa k k irla r  h a m d a   o'z b e k  

m a ’rifa tp a rv a r  shoirlari  h a m   k a s b -h u n a r   e g a llas h n in g   a h a m iy ati 

to 'g'risid a  o 'z   asarlarida  q im m a tli  m a s la h a tla r in i  qoldirganlar,  bu 

m eros  hozirgi  k u n d a   h a m   y osh larni  k a s b -h u n a rg a   y o 'n a ltiris h d a  

m u h im   a h a m iy a tg a   ega.

In s o n iy a tn in g   tarix iy  taraq q iyo tid a  Sh a rq -u   G 'a r b d a   h a m  

y osh larn i  k a s b - h u n a r   egallashlariga  alo h id a   e ’tibor  b ilan  q aral- 

gan.  U la r n i n g   k a s b - h u n a r   e g allash larid a  otalik,  u s to z lik   m a s ­

lah a tla rin i,  yo 'l-y o'riqlarin i  m u n ta z a m   berib  kelganlar.  R a s m a n  

kasbga  oid  m a s la h a t  idoralari  a s rim iz   b o sh la rid a   paydo  b o 'la  

b o sh  lagan.