O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

1. 

Tarbiya  haqida  umumiy  m a’lum ot. 

Mustaqi l  O' zb ek is-  

t o n i m i z d a   t a ’lim  t izi mi ni   isloh  qilish,  ka drl ar   tayyorlash  milliy 

d a s t u r i n i n g   qabul  qilinishi  barkamol   avlodni  yaratishdagi  d a s t­

labki  q ada ml ar di r.   Shaxs  rivojlanishiga  erishish  ha r   bir  j a mi ya t - 

da  a ma l ga   oshirilayotgan  tarbiya  t izimi  orqali  a ma lga   o s h ir i la ­

di.  Faqat  tarbiya  orqali  i nsondagi  rivojlanish  i mkoni vat lar ini  

ro‘vobga  chiqarish  m u m k i n .   Tarbiya  j ar a yo ni da   aniq  m aq s ad   va 

reja  asosida  sha.xsga  ta 'sir etiiadi.  B u n i n g   natijasida  muh it d ag i   vo- 

q e a la r n i n g   t o ' g ’ri  ijobiy  ta'sirini  ama lga   oshiri sh  i m ko ni   tug'iladi. 

Muhit   b e ro l maga n  nars al ar   iarbiva  orqali  hosil  qilinadi,  hatt o 

tarbiya  tut'avli  shaxsda  t u g ' ma   k a mc h i l i k l ar n i   h a m   o ' / g ar t i r i b  

s haxsni  kamol ga  vet ka /i sh  m u m k i n .   Bu n d a n   t ashqari   m u h i t n i n g  

salbiy  t a ’siri  tufayli  tarbiyasi  i zdan  chiqq. tniar ni   h a m   qayia  tar- 

biyalaydi.  Rivojlanish  shaxs  faoliyatidan  t a sh qa r id a   bo' imaydi. 

Shu  sababli  o d a m   faoliyati  u n i ng   rivojlanishi  u c h u n  asos  bo'ladi. 

Pedagogik  j i h a t d a n   to'g'ri  uyushti ril gan  h a r   qa nda y  faoliyat  xoh 

o' yi n.   m e h n a t ,   o ‘qish,  sport  va  b o s hq a ia r  s ha xs ni ng  rivojlanishiga 

ta'sir  ko ‘rsatadi.  Shaxs  ulg'ava  bor gan  sari  u n i n g   faoliyati  h a m 

m a z m u n a n ,   h a m   s ha kla n  o' zgarib  boradi,  turli  yosh  davrlarida 

esa  faoliyat  turlari  h a m   o' zgarib  boradi.  Shu  sababli  bola  hayotida 

o'yin,   o 'quvchi   hayotida  o'qish,  katt alar   hayotida  m e h n a t   faoli- 

yatlari  katta  aha mi yat ga   egadir.

0 ‘q u v c hi l a rn i n g  rivojlanishida  o' quv  j a r a y o n l a r i n i n g   a h a m i ­

yati  va  t a ’siri  beqiyos  kattadir.  Bi limlar ni   o'zlashtirish  ul ar ni ng  

t a f a k k u r i n i   o ‘stiradi,  ijodiy  qobiliyatlarini  s h a kl la n ti ri s hn in g 

asosiy  vositasi  bo' lib  qoladi.  Bu  j ar a y o n d a   ul arda  ijtimoiy  xulq 

n o r m a l a r i   s h akll anadi .  Shaxs  qaysi  yoshda  b o l i s h i d a n   q a t ’i  nazar, 

u l a r n i n g   rivojlanishida  m e h n a t   faoliyatining  a h ami yat i   kattadir.

I 4S

---

Ayniqsa,  m e h n a t   i n s o n n i n g   h a m   jismoniy,   h a m   m a ’naviy  kamol 

to pi sh id a   m u h i m   m a n b a   hi sobl anadi.  M e h n a t   j ar a yo ni da   u n i n g  

ishtirokchilari  bir-birlari  bilan  a lo q a d a   bo'ladilar,  o ' z la r i n i n g  

n i m a g a   q o d i r   e k an l i k l a r i n i   ko‘ratishga  ha ra ka t  qiladilar.  M e h n a t  

orqali  s ha x sn i ng   axloqiy  sifatlari  t arkib  t opadi ,  ularda  v at an pa r-  

varlik,  m a s ’uliyat,  i nt izoml il ik,  faollik  ortadi.  U la r   o ‘z - o ‘zini  tar- 

biyalashga  astoydil  kirishadilar.  O ' z - o ' z i n i   t arbi yal ashda  o t a - o n a ,  

o' qi tu v ch i ni ng   tarbiyaviy  ta'siri  y a n a d a   s a ma ral i   b o i a d i .

К ishi  tug' il gan  k u n i d a n   b os hlab  sotsial  m av ju do d  bo' lib  q o-  

ladi.  U n i n g   xarakt er i,   xul q-at vori ,  shaxsi  b ar cha   ijtimoiy  o mi ll ar  

y i g i n d i s i ,   ya'ni  t evarak-atrofdagi   o d a m l a r n i n g   unga  munosa ba ti,  

n a m u n a   ko ‘rsatishlari,  m af k u r a l a r i ,   o' z  faoliyatida  hosil  qilgan 

tajribasi  t a ’sirida  sha kll an ad i.   Al ba tt a,   ijtimoiy  o mi ll ar   inson 

s ha xsi ni ng  h a r   t o m o n l a m a   shakll anishi   s ama ral i  ta'sir  ko'rsatadi. 

Pedagog  b o l an i n g  m u a y y a n   rivojlanish  davridagi  xususiyatlari, 

xarakteri  va  f e i - a t v o r i n i   belgilovchi  o m i l l a r n i n g   h a m m a s i   birga- 

likda  t a ’sir  ko' r sat ishi ni   bilishi  lozim.