O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

l,2 -o ‘sim lik tuplanishining boshlanishi va sut pishish bosqichida;
3-boshoqcha; 4-urug‘chisi; 5-havo to'qim lari (ayerenxim a); 6-X itoy-Yapon sholining
ro ‘vagi, boshoqchasi va doni, ikki guli (a ) va guli (b ) rangli gu l qipiqlari; 7-hind
sholining ro 'vagi, boshoqchasi va doni
Boshqa g‘alla o ‘simliklaridan farq qilib, sholining gulida uchta emas, 
balki oltita changchi b o ‘ladi.
Sholining doni gul qobiqlariga o ‘ralgan b o ‘ladi, lekin ular bilan 
qo‘shilib o ‘smay, erkin joylashadi. Sholi yanchilganda doni gul va boshoq 
qipiqlari bilan birga qoladi. Tozalanmagan ana shu doni sholi deb ataladi.
G uruch donining o ‘zi (qipiqlarsiz) xilma-xil shaklda - yumaloq, 
tuxumsimon cho‘ziq, silindrsimon, yuzasi hamisha qirrali bo‘ladi. Rangi

---

ko‘pincha tiniq oq, sarg‘ish, qizg‘ish-jigarrang, binafsha-jigarrang bo‘lishi 
ham m um kin. G uru ch donining endosperm i shishasim on, yarim
shishasimon yoki unsimon ham b o iad i. Yarim shishasimon donining 
markazi unsimon endospermdan iborat. 1000 ta po‘stli donining vazni 
27 g dan 34 g gacha, p o ‘stliligi 16,5 % dan 25 % gacha b o iad i. Sholi 
oqlanganda qipiqlarining hammasi chiqib ketadi va guruch qoladi. Sholi 
doni faqat suvda emas, balki havoda ham unib chiqa oladi.
Sholining O ‘zbekistonda tumanlashtirilgan
navlarining tavsifi
0 ‘zbekistonda sholining seleksiya y o ii bilan chiqarilgan, serhosilligi, 
poyasi kam yotib qolishi, doni to ‘kilmasligi bilan farq qiladigan navlari 
keng tarqalgan. Bularning doni oq, shishasimon, texnologik sifatlari 
yaxshi b o ia d i. 0 ‘rta p ish a r va asosan kechpishar nav lar serhosil 
hisoblanadi. Chunki ular sovuq tushmasdan oldingi issiq va yorugiikdan 
ancha unumli foydalana oladi.
N av ta n la sh d a m azk u r d alanin g suv b ilan n e c h o g iik yaxshi 
ta ’minlanganligi, qaysi muddatlarda unga qancha suv kelishini hisobga 
olib ish tutish katta ahamiyatga ega.
Sholining tumanlashtirilgan navlari о ‘suv davrining qancha davom 
etishiga qarab, kechpishar, o ‘rtapishar va tezpishar navlarga boiinadi.