Urug‘larning yashovchanligini iyuminitsent usuli bilan aniqlash.
M a k k a jo ‘x o ri, su li, z ig ‘ir, b u g ‘d o y , ja v d a r , a r p a u r u g ‘la rin in g
y a sh o v ch an lig i Iy u m in itsen t usu lli b ila n a n iq la n a d i. T irik va o ‘lik
u ru g ‘lar u ltrabin afsha nurlar t a ’sirida h a r xil tovlanishi bilan bir-biridan
farq qiladi. M ak k ajo ‘xori, suli, zig‘ir u ru g ‘larining yashovchanligi quruq
u r u g ‘la r g a q a ra b a n iq la n a d i. B u n in g u c h u n m a k k a jo ‘x o ri b ila n
z ig 'irn in g u ru g ‘i m u rtag i o rqali uzun asig a kesiladi. Suli u ru g ‘i esa
p o ‘std an tozalanib, m u rtag i orqali qiya qilib kesiladi. U ru g 'la r tirik
b o ‘lsa, m urtagi t o ‘q havorangda, o ‘lik b o ‘lsa, oq sariq yoki jig ar rangda
to vlanadi.
B ug‘doy, ja v d a r, arpan ing u ru g ‘i avval m axsus difenilnafteyrodin
reak tiv i (spirt-suvli eritm asi) bilan ishlanadi. U ru g ‘lar suvda b o ‘ktirib
q o ‘y ilg an d an keyin, m u rtag i b o ‘ylab ikki b o ‘la k k a kesiladi. Ik k ala
n im ta s id a n b itta s i u stig a y u q o rid a a y tilg a n re a k tiv n in g 0,01 % li
e r itm a s i q u y ila d i, s o ‘n g r a u r u g ‘ n i m t a l a r i su v b ila n y u v ilib ,
u ltra b in a fs h a n u rd a к о ‘rib chiqiladi. Y ash o v ch an m u rta k tilla ran g
tus b ersa, y ^shashga qo biliyatsiz m u rta k la r jig a rra n g yoki k u lra n g
tovlanadi. Tahlil uchun, o d atdagidek, h a r qaysisi 100 d o n a d a n ib o ra t
ik k ita n am u n a olinadi.
0 ‘sish kuchini aniqlash.
0 ‘sish kuchi o ‘sim talam ing yer yuzasiga yorib
chiqish va m e’yorli m aysa hosil qilish qobiliyatidir. 0 ‘sish kuchini aniqlash
u c h u n te k s h irila d ig a n u r u g ‘ v a ek in m iq d o rig a y a 'rash a m a ’lu m
kattalikd agi shisha yoki sopol idish olinadi. M asalan, boshoqli don
ekinlari uchun buidishning b o ‘yi 20 sm, diam etri 15 sm b o ‘lishim um kin.
Idish to ‘la nam sig‘imining 60 % ga qad ar nam qum bilan to ‘ldiriladi.
Q um ning yuzi tekis b o ‘lishi va tegishli ekin u ru g ‘lari dala sharoitida
qanday chuqurlikka ekilsa, idish chetlaridan shu chuqurlikda pastda
turishi kerak.
S o‘ngra qum yuziga u ru g ‘larni joylab chiqib, ustidan yirik donador
qum sepiladi (qum donalarining yirikligi 1 m m dan 1,25 m m gacha
b o ‘linadi). Idishning og‘zi shisha plastinka bilan yopib qo ‘yilib, u ru g ‘lar
uy h a ro ra tid a u n diriladi. H a r b ir u ru g ‘ n am u n asi ik k ita idishd a
undiriladi. Boshoqli don ekinlari uchun h a r qaysi idishga 100 tad a n
u rug ‘ olinadi. D a stla b k io ‘sim tala rb o ‘y c h o ‘zib, shisha plastinkaga yetib
qolgandan keyin plastinka idishdan olib q o ‘yiladi.
10-kunga kelib, unib chiqqan m aysalar qum yuzi bilan barav ar qilib
qirqib olinib, sanab chiqiladi va tarozida tortiladi. Shundan keyin quruq
qum qatlam ini kavlab, yuzaga chiqm ay qolgan o ‘sim talar, jum lad an,
kasallangan, zaiflashib qolgan o ‘sim talar sanab chiqiladi.
Bu tahlilni o ‘tkazish natijasida quyidagilarni: a) qum yuzasiga chiqqan
sogMom m aysalar; b) unib, qum yuzasiga chiqolm agan o ‘sim talar; d)
m e’yorli ungan u ru g ‘lar; e) chirib ketgan u ru g ‘lar; f) b o ‘rtib chiqqan
uru g ‘lar sonini aniqlash zarur.
M aysalarning foiz bilan ifodalangan o ‘rtacha soni va ularni 100 ta
m aysaga aylantirib, gram m larda hisoblangan og‘irligi o ‘sish kuchining
k o ‘rsatk ich lari hisoblanadi. T a jrib ax o n a tahlili m a ’lu m o tlarin i dala
sharoitiga yaqinlashtirish uchun o ‘sish kuchini qum da aniqlam asdan,
uru g ‘larni dalaga ekib, dalada aniqlash ham m umkin. Bu holda tahlil
texnikasi bilan bir xil b o ‘ladi.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |