O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet219/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

chig'anoqning mikrofon effekti
 deb ataladi.
Juda  kuchli  tovushda  va tebranishlarining chastotasi  katta  bo‘lganda,  elektr 
tebranishlarining yozuvidagi nol chizig‘ining barqaror o‘zgarishi, ya  ni potensiallar 
farqining o ‘zgarishi kuzatiladi, bu hodisa 
yig'indi potensiali
 deb ataladi.
Eshituv sezgilari.
  Inson tovush tebranishlar chastotasini  16-Gs dan 20000 Gs 
g ach a  q a b u l  q ila d i.  Bu  diap azo n   1 0 -1 1   aktavaga  to ‘g ‘ri  k elad i.  Tovush 
tebranishlarining yuqori chegarasi insonningyoshiga bog‘liq boMadi, yoshi o ‘tgan 
sari  pasayib boradi, shuning uchun qariyalar yuqori tonlami  eshitmaydi.
Eshituv  organining  sezuvchanligi.
  Eshituv  organining  sezuvchanligi  arang 
eshitiladigan  tovush  kuchi  bilan  oMchanadi.  Sekundiga  100  dan  3000  gacha 
tebranadigan tovushlami odam qulog'i maksimal darajadasezadi. Sekundiga 1000 
gacha  va  3000 dan ortiq  tebranishlarda  eshituv organining sezuvchanligi  keskin
darajada kamay ad i.
Adaptatsiya.
  Quloqqa juda  kuchli  tovush  uzoq  ta’sir etsa,  eshituv  sezgilari 
pasayadi.  Eshituv  apparatining  adaptatsiyasi  shunda  namoyon  boMadi.  Tovush 
kuchi  qancha katta bo‘!sa, quloqning uzil-kesil sezuvchanligi adaptatsiya tufayli 
o ‘shancha kam boMadi. Adaptatsiya hodisalariningmexanizmi hali yetarli darajada 
o ‘rganilgan  emas.  Eshituv  analizatorining  markaziy  bo‘g‘inlarida  ro ‘y  beruvchi 
jarayonlaridan  tashqari, retseptor apparat,  sozlanishining muayyan  darajasi  ham
ahamiyatlidir. 
_
V e stib u ly a r  tizim.  Vestibulyar tizim   ko‘ruv va samotasensor  tizimlar bilan 
birgalikda  insonlarda tana  harakati  tezlashishi  va sekinlashishi  hamda  boshning 
fazodagi  holati  o ‘zgarishi  to‘g ‘risid ag i  axborotlar  asosida  skelet  inuskullari 
tonusining qayta taqsimlanishini ta’minlab, muvozanat saqlash imkoniyatini beradi. 
Tana harakati tezligi bir tekisda boMsa vestibulyar tizim qo‘zg‘amaydi.
V estibulyar  apparat  vestibulyar  tizim ning  chet  tuzilm alari  chakka  suyak
piram idasidagi labirintda joylashgan.
L a b irin td a   d a h liz   (v estib u lu t)  v a  uchta  yarim  d o ira  k a n allar  (canales 
cem icircularis) bor. Labirintda vestibulyar apparatdan tashqari chig'anoq 
ham  bor,  unda  esa  eshituv  retseptorlari joylashadi.  Yarim  doira  kanallar uchta 
o ‘zaro perpendikulyarkengliklarda: yuqoridagi frontal, orqadagisi-sagittal va laterali
346
www.ziyouz.com kutubxonasi


esa-gorizontal yo‘nalishlardajoylashadi. H ar bir kanalning oxiri kengaygan boMadi 
(ampula). Vestibulyar apparatda yana ikkita qopcha ham mavjud: sferik (sacculus) 
va elliptik (utrugulus). Ularning birinchisi chig‘anoqqa yaqin joylashsa, ikkinchisi 
esa yarim doira kanallarga yaqin joylashadi. Qopchalaming dahlizida otolit apparati 
joyiashadi:  retse p to r  hujayralarning  to ‘p lan g an   jo y i  (ik k ilam ch i-sezu v ch i 
mexanoretseptorlar).
Q opcha  b o ‘shligMga  turtib  chiquvchi  retseptom ing  bir  qism i  bitta   uzun 
harakatchan tukcha va 60-80 ta bir-biriga yopishgan harakatsiz tukchalari boMadi. 
Bu tukchalar jelesim on membranaga kirgan boMadi, membrana esa karbonat kalsiy 
-   otolitlardan  tashkil  topadi.  Tukli  retseptor  hujayralarning  q o 'z g ‘alishi  otolit 
membranasini siljitib, tukchalami bukishi natijasida ro‘yobga chiqadi.
Vestibulyar tizimda elektrik hodisalar.
  Vestibulyar nerv  tinch  turgan  vaqtda 
ham  spontan  impulsatsiya qayd qilinadi.  Im pulslar chastotasi  bosh  bir  tom onga 
burilganda ortadi, ikkinchi tomonga burilganda esa tormozlanadl.
Ayrim hoiatlarda har qanday harakatlarda har razryadlar chastotasi oshib ketadi 
yoki aksincha kamayadi. Vestibulyar neyronlam ing yadrolari tananing burilishiga, 
oyoq va qoMlaming holatiga, ichki organlardan kelayotgan signallarga o ‘ta sezgirlik 
bilan reaksiya qiladi.

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish