O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

O qsil almashinuvi.
O qsillar organizm da a w a lo plastik material sifatida 
sarflanadi. O qsilga b o 'lg an extiyoj organizm dan ajralib chiqayotgan oqsil 
m a h su lo tla ri m iqdori bilan b elg ila n a d i. O rg a n iz m d a o q sil tin im siz
alm ashinib, yangilanib turadi. S o g 'lo m odam o rganizm ida b ir sutkada 
parchalangan va sintezlangan oqsil m iqdoriga teng b o 'lad i. Y igirm ata 
a m in o k islo ta d a n o 'n ta s i (v a lin , le y tsin , iz o le y tsin , liz in , m e tio n in , 
tr ip te fo n , tre o n in , fe n ila la n in , a rg in in , g is tid in ) y e ta rli m iq d o rd a
organizm ga tushm asa, ular sintezlanm aydilar va alm ashtirib bo'lm aydigan 
am inokislotalar deb ataladilar. Q olgan o 'n ta am inokislotalar (alm ashtirib 
b o 'la d ig a n ) organizm da sintezlanadilar. H azm n atijasid a hosil b o 'lg a n
am inokislotalardan shu turga xos b o 'lg a n m axsus oqsillar sintezlanadilar. 
O q s ill a m i n g b ir q ism i e n e r g e tik m a q s a d d a is h la tila d i. D a s tla b
dezam inlash sodir b o 'lad i - H H 2 guruhini y o 'q o tad i, n atijada am m iak va 
k e to k islo ta la r h o sil b o 'la d i. A m m ia k za h arli m o d d a b o 'lib jig a rd a
m ochevinaga aylantirish orqali zararsizlantiriladi. K etokislotalar bin necha 
o 'zg a rish lard an so 'n g C 0 2 v a H 20 g acha parchalanadi.
O rganizm da oqsillam ing parchalanishi va yangilanish tezligi-bir necha 
m inutda 180 sutkagacha (o 'rta c h a 80 sutka) b o 'lish i m um kin. A jralib 
chiqayotgan azot m iqdoriga qarab organizm da parchalanayotgan oqsil 
m iqdorini aniqlash m um kin. lOOg oqsil 16g azot saqlaydi. O rganizm dan 
ajralib chiqqan lg azot 6,25g oqsil p archalanganligidan dalo lat beradi. 
K a tta o d am o rg a n iz m id a n b ir s u tk a d a 3 ,7 g a z o t a jra la d i. D em ak , 
parchalangan oqsil m assasi 3,7-6,25=23g, yoki tanan in g 1 kg m assasiga 
0,028-0,075g azot to 'g 'ri keladi. (