O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

A u to litik h a zm -
o rg a n iz m g a o v q a t ta rk ib id a tu sh u v c h i e k z o g en
gidrolazalar hisobiga am alga oshiriladi. C haqaloqlarda xususiy hazm to 'la 
rivojlangan em as, shuning uchun ham ularda autolitik hazm ning ahamiyati 
kattadir. O na suti tark ib id a ovqatli m oddalar bilan birgalikda ferm entlar 
ham tushadi va ular g idrolitik ja ra y o n id a ishtirok etadilar.
O ziqli m o ddalarning gidroliz ja ra y o n i q aerda bajarilayotganligiga 
qarab hazm b ir n ec h a turga, 
hujayra ichi - va tash idagi
hazm larga 
b o'linadi.
H ujayra ichidagi hazm
fagotsitoz va pinotsitoz (endotsitoz) y o 'li 
bilan h ujayra ichiga olib kirilgan m oddalarning lizosom al ferm entlar 
ta ’sirida g idrolizga uchrashi.
H ujayradan tash qaridagi hazm
d istant va kontakt, d evor oldi yoki 
m em branadagi hazm ga b o 'lin ad i. 
D istan t hazm
ferm entlar hosil b o 'lg an
jo y d a n m a ’lum bir uzoqlikda, hazm y o 'li b o 's h lig 'id a so 'la k , m e ’da va 
m e’da osti bezlari ferm entlari ta ’sirida am alga oshiriladi. B unday hazm
b o'sh liqdagi hazm
deb ham ataladi.
D ev o r oldi, qon takt yo k i m em branadagi hazm
ingichka ichakning 
m ikrovorsinkalari va m ukopolisaxarid ipchalari glikokalikslar bilan hosil 
qilingan ju d a katta yuzada am alga oshiriladi, m ikrovorsinkada «saflanib» 
turgan ferm entlar ta ’sirida m oddalar g idrolizga uchraydi.
Ic h a k n in g sh illiq q a v a tid a n a jra la y o tg a n sh ilim sh iq m o d d a va 
m ikrovorsinka, g likokalikslardan hosil b o 'lg a n chiziqli hoshiya sohasi 
ferm entlarga boy. Bu sohada ichakning x ususiy va ichak b o 'sh lig 'id a n
o 'tg a n m e ’d a osti bezi va k o 'c h ib tu sh g an e n te ro tsitla r tark ib id ag i 
ferm entlar bor.
D em ak d ev o r oldi hazm ida ichakning shilliq sohasida, g likokaliks va 
m ik ro v o rsin k a la r so h a sid ag i ic h ak n in g x u su siy va m e ’d a osti bezi 
ferm entlari ishtirokida am alga oshiriladi.
H ozirgi dav rd a hazm uch bosqichli ja ra y o n sifatida qaralm oqda: 
b o 'sh liq d a g i hazm , d ev o r oldi hazm i, so 'rilish hazm i. B o 'sh liq d a hazm
natijasida p olim erlar oligom erlargacha parchalanadi, d evor oldi hazm ida 
esa oligom erlar m onom erlagacha ferm entativ depolim erizatsiyasi am alga 
oshiriladi va m o n o m e rlarq o n va lim faga so'riladilar.

---

л
maydalash
erishi, suyulishi
denaturasiya
oligomergacha
depolimerizatsiya
monomergacha
depolimerizatsiya
so'rilish 6-10 I
ovqat-800-1000 g 
suv-1,2-1,51___
kal 0,15-0,25 I suv 50-100 g -
ovqat qoldiqlari, bakteriyalar 
va epiteliy
73-rasm . Hazm yo‘lida ovqatli moddalami bosqichma-bosqich ishlovdan 
o'tkazilishi va shira ajralishi.
336

---