O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Buyrak usti bezlarining m ag ‘iz qavati.
B uyrak usti bezlarining m a g 'iz 
q avati x ro m affin h u ja y ra lard a n tu zilg an , u la r e m b rio g en ez jih a td a n
sim patik nerv tizim ining h u jayralariga yaqin turadi. U lar kaliy bixrom at 
bilan b o 'y a lg a n d a s a rg 'ish jig a rra n g tusga kiradi. B unday h ujayra faqat 
b u y rak usti b ez la rin in g m a g 'iz q ism id ag in a em as, b u ndan tash q ari 
aortada, uyqu arteriyasining b o 'lin g a n jo y id a k ichik chanoq sim patik 
tugunlarining hujayralari orasid a va b a ’zi sim patik za n jirining ayrim
tugunlari orasida b o 'lad i.
B uyrak usti b ez la rin in g m a g 'iz qavati a d re n alin va n o rad ren alin
g o rm o n la rin i s in te z la y d i. G o rm o n a l se k re s iy a n i 80 % i a d re n a lin
h iss a sig a t o 'g 'r i k elsa, 20 % i n o rad re n a lin u lu sh ig a t o 'g 'r i keladi. 
A d re n a lin tiro m in h o sila sid ir, tiro m in esa b u y ra k la rd a tiro z in n in g
d e k a rb o k silla n ish id a n h osil b o 'la d i. A d re n alin b u y rak usti bezlarida 
b ev o sita n o rad ren a lin d a n sin tez lan a d i, n o rad ren a lin esa d im etillan g an
a d re n alin b o 'lib , u nga o 'x s h a s h ta ’sir etadi. A d re n a lin v a n o rad ren alin
k atex o la m in lar d egan nom bilan b irla sh tirila d i, chu n k i u la r katexol 
hosilalaridir.
Bu gorm onlam ing sekresiyasi avtonom nerv tizim ining sim patik qismi 
q o 'z g 'a lg a n d a keskin oshadi. Bu gorm onlar sim patik nervlarga o 'x sh ash
ta ’sir k o 'rsa ta d i, farqi shundaki, gorm onal effekt uzoqroq davom etadi 
va shundan b o 'ls a kerak bu gorm onlam i yana sim patom im etik am inlar 
deb ham ataydilar. S im p ato m im e tik am in la rn i qo n va to 'q im a la rd a
am inoksidaza ferm enti parchalaydi.
K ate x o la m in la rn in g eng m uhim effek tlarid an biri y u rak faoliyatini 
s tim u lla s h id ir. B u n d a n ta s h q a ri, ic h ak p e r is ta ltik a v a s e k re siy a sin i 
to rm o z lay d i, q o rac h iq n i k en g a y tirad i, te rlash n i k am ay tira d i, en erg iy a 
h o sil b o 'lis h in i va k a ta b o liz m ja ra y o n la r in i te z la s h tira d i. A d re n alin
m io k a r d d a jo y la s h g a n в - a d r e n o r e s e p to r la r g a t a ’s ir e tib , b u n in g
n atija sid a y u rak d a m u sb a t in o tro p v a x ro n o tro p e ffe k tla rn i ch aq irad i. 
N o r a d r e n a lin e s a q o n - to m ir la rd a g i б - a d r e n o r e s e p to r la r g a t a ’sir 
etad i.
S h u n in g u c h u n , q o n - t o m i r l a r n i n g to r a y i s h i v a q o n to m ir
p e r if e r ik q a r s h il ig in in g o r tis h i, a s o s a n n o r a d r e n a lin t a ’s irid a n
y u z a g a k e la d i.
216

---

j j S ^ Buyrak usti 
bezi
Po': 
gormonlari
Ikkilamohi jinsiy 
belgilarning 
rivojlanishi
Jinsiy
funksiyalaming
normallashuvi
Jigarda oqsillar 
sintezi
Adaptasiyaning
faollashuvi
Glikoneogenez
Glyukozani
to'qimalar
tomonidan
utilizasiyasi
Muskullarda
oksidlanishning
faollashuvi
Limfositlarning
parchalar.ishi,
antitalolarning
ajralishi
Oqsillar 
parchalanishinmg 
faollashuvi
Yallig lanishga 
qarshi ta’siri