O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Yutish.
O ziq m oddani o g ‘iz b o ‘sh lig ‘idan m e ’d ag a o 'tk a z ilis h i 
yutish
ja ra y o n i
orqali am alg a oshiriladi. Yutish reflektor harakat b o 'lib o g 'iz , 
halqum va k iz ilo 'n g ac h davrlaridan iborat.
Og 'iz davri (ixtiyoriy
)-o v q a t luqmasi til bilan qattik tanglayga bosiladi 
va tilning o 'rta q ism idagi m uskullar harakati n atijasida sekin asta luqm a 
til o 'z a g ig a siljitiladi. Bu yerda ovqat luqm asi yum shoq tanglay, til o'zagi 
va xalqum orqa devori m exanoreseptorlarini qitiqlaydi. Bu reseptorlardan 
q o 'z g a lish uch shoxli, til halkum va hikkildoqning yuqori nervlarining 
afferent tolalari orqali yutish m arkazi uzunchoq m iyaga boradi. U yerdan 
uch shoxli, til osti, til xalqum va adashgan n ervlar efferent tolalari orqali 
kelgan im pulslar y utish d a ishtirok etadigan m uskullarga keladi.
H alqum d a vrida (tez ixtiyorsiz)
yum shoq tanglayni v a xiqildoqni 
ko'taruvchi m uskullar qisqarishi hisobiga burun va nafas y o'llari berqiladi.
N afas m arkazi uzunchoq m iyada nafas m arkazi yonida joylashgan va 
u bilan payvasta (resiprok) m unosabatda b o 'la d i. Shuning uchun ham
yutinayotgan paytda nafas to'xtaydi. Tilning harakati bilan ovqat luqmasi 
halqum ga surib tushiriladi. Bu yerda luqm ani h alq u m g atu sh ish ig a ta ’sir 
qiluvchi aso siy om il o g 'iz b o 's h lig 'i va halq u m d ag i b o sim lar bilan 
farq lan ad i. L uqm a h alq u m g a tu sh ish i bilan u ning k irish sohasidagi 
m uskullar qisqaradi. Luqm ani q iz ilo 'n g ac h g a surib yuboradi. Bu yerda 
h a m h a lq u m v a q i z i l o 'n g a c h o 'r t a s i d a g i b o s im la r fa rq i a s o s iy
harakatlantiruvchi om il b o 'lib xizm at qiladi.
Yutishdan oldin h halqum -qizilo'ngach sfm kteri yopiq bo'lad i, yutish 
davrida xalqum da bosim 45 m m sim ob u stunigacha k o 'tarila d i, sfm kter 
ochiladi va luqm a q iz ilo 'n g ac h n in g b o sh la n g 'ich sohasiga tushadi, bu 
yerdagi bosim 30m m sim ob u stunidan ortm aydi.
347

---