O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

K a ta b o liz m -титаккаЪ
m o le k u la la rn in g s o d d a m o d d a la rg a c h a
p arch alan ish i, u lam in g bir q ism ini bio sin tezg a asos qilib olinishi va 
boshqa qism ining esa oxirgi m ahsulotlargacha parchalanishi v a energiya 
a jra tish i ja ra y o n la rin in g m a jm u id a n iborat. M e ta b o liz m n a tija sid a
quyidagi oxirgi m ahsulotlar hosil b o 'lad i: suv (odam larda bir kunda 
taxm inan 350 ml), karbonat angidrit (230 m l/m in), is gazi (0,007 m l/m in), 
m ochevina (b ir kunda 30 g cha), azot saqlovchi boshqa m oddalar (bir 
kunda taxm inan 6 g ).
K atabolizm natijasida oziq m oddalar m olekulalaridan energiya ajralib 
chiqadi v a organizm ehtiyoji uchun sarflanadi. M asalan, ovq at tarkibida 
tushgan oq sillar am in okislotalargacha parchalanadi va am inokislotalar 
oksidlanib C 0 2 va H20 g acha parchalanadi, bu jara y o n energiya ajralishi 
bilan kuzatiladi.
A n a b o liz m v a k a t a b o liz m ja r a y o n l a r i o r g a n iz m d a d in a m ik
m u v o z a n a td a b o 'la d i. K a ta b o liz m d a n a n a b o liz m n in g u stu n tu rish i 
organizm ning o 'sish i, to 'q im a m assasining ortishiga olib kelsa, katabolik 
jarayonlar ustunligi esa to 'q im a tarkibini qism an b o 'lish-bo'lm asligi inson 
y o sh ig a (b olalarda anabolizm ustunlik qiladi, katta yoshdagi odam larda 
m u v o z a n a tli h o la t va k e k s a la rd a k ata b o liz m u stu n lig i k u z a tila d i), 
s o g 'lo m lik h o la tig a , o rg a n iz m n in g jis m o n iy y o k i p six o e m o tsio n a l 
z o 'riq ish ig a b og'liq.
O rgan izm da en erg iya h o sil b o 'lish i va uning ishlatishi.
M odda 
alm ashinuv ja ra y o n id a doim o energiya aylanishi sodir b o 'la d i: ovqat 
tarkibida organizm ga tushgan m urakkab organik b irikm alar energiyasi 
issiqlik, m exanik va elektrik energiyalarga aylanadilar. O dam va hayvonlar 
a tro f-m u h itd a n en e rg iy an i y o g ', oqsil, k a rb o n su v m o le k u la la rin in g
k im y o v iy b o g 'la r id a g i