O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

D e fe k a tsiy a
- to 'p la n g a n m o d d a la r t o 'g 'r i ichak re se p to rla rin i 
qitiqlashi n atijasid a y o 'g o n ichakdan najasni chiqarib yuborilishidir. 
T o 'g 'ri ichakda bosim 40-50 sm. suv ustunidan ortgandan s o 'n g odam da 
defekatsiya sodir qilish xohishi paydo b o 'lad i. B osim 20-30 suv ustuniga 
yetganda to 'g 'r i ichak to 'lg a n lig i hissi paydo b o 'la d i. T o 'g 'ri ichakning 
silliq m u s k u lla r d a n ta s h k il to p g a n - ic h k i va k o 'n d a la n g t a r g 'il
359

---

m u s k u lla rid a n ib o ra t - ta sh q i s fin k te rla ri d e fe k a ts iy a d a n ta sh q ari 
p ay tlarid a ton ik qisq arg an h o lid a b o ‘ladi. B u sfin k te rlarn i reflek to r 
b o 'sh ash i, ichakning p erestaltik qisqarishi, orqa peshovni k o 'taru v ch i 
(m. L avator ani )m uskulning qisqarishi, to 'g 'r i ichakning halqasim on 
m uskullarining qisqarishi - najasni to 'g 'r i ichakdan tashqariga chiqishini 
ta ’m inlaydi. D efekatsiyada kuchanish katta aham iyatga ega, bunda qorin 
devori va d iafragm a m uskullari qisqarib qorin b o 's h lig 'id a g i bosim ni 
220 sm. suv ustunigacha k o 'tarish i m um kin.
T o 'g 'r i ichak reseptorlari orqa m iyaning b e l-d u m g 'a z a sohasi bilan 
b o g 'lay d i va birlam chi reflektor yoyni hosil qiladi. Bu reflektor yoy 
ixtiyorsiz defekatsiya holatini boshqaradi. Ixtiyoriy d efekatsiya holati 
bo sh m iy a p o 's t l o g 'i , u z u n c h o q m iy a m a rk a z la ri v a g ip o ta la m u s 
ishtirokida am alga oshiriladi.
O rqa m iyaning chanoq nervi tarkibidagi parasim p atik tolalaridan 
kelgan im p u lslar sfm k te rlar taran g lig in i su say tirish va to 'g 'r i ichak 
harakatini kuchaytirish orqali defekatsiyani kuchaytiradi. Sim patik nervlar 
esa sfm kterlar qisqarishini kuchaytiruvchi va to 'g 'r i ichak harakatini 
susaytiruvchi ta ’sir k o 'rsa ta d i.
Ixtiyoriy d efekatsiya holati bosh m iyadan orqa m iya m arkazlariga 
yuborilgan tashqi sfinktem i bo'sh ash tiru v ch i, d iafragm a va qorin devori 
m uskullarini qiskartiruvchi ta ’siri natijasidir. S o g 'lo m odam larda bir 
sutkada 1-2 m arta d efekatsiya sodir etiladi.