O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

qo ‘shim cha
h u jayralardan v a 
mukotsitlardan
iborat. B osh h u jayralar - 
pepsinogen, p ariyetal hujay ralar -x lo rid kislota, q o 'sh im c h a hujayra va 
m u k otsitlar-m ukoid shira ishlab chiqaradi. Fundal sohada har uchchala 
hujayralar m avjud. Shuning uchun ham fundal soha shirasi ferm entlarga 
boy, k o 'p m iqdorda HC1 saqlaydi va m e ’da h azm ida aham iyati katta.
M e 'da sh irasi tarkibi va xossalari.
K atta yoshli odam larda b ir sutka 
davom ida 2-2,51 m iqdorda m e ’da shirasi ajraladi. M e ’da shirasi kislotali 
m u h itg a(P H 1,5-1,8) ega. U ning tarkibi 99% suv va l% q u ru q organik va 
anorganik m oddalardan iborat.
M e ’da shirasining asosiy organik qism ini erkin va pro tein lar bilan 
b o g 'lan g a n holda yuruvchi 
x lo rid k islo ta la r
tashkil qiladi. X lorid kislota 
quyidagi vazifalarni bajaradi: 1) m e ’dadagi oqsillam i denaturatsiya qilish 
va b o 'k tirish orqali pepsin ta ’sirida parchalanishni osonlashtiradi; 2 ) 
pepsinogenni faollashtiradi va pepsinga aylantiradi; 3) m e ’da shirasi 
ta ’sir qilishi uchun o ptim al kislotali m uhitni yaratadi; 4) m e ’da shirasi 
antibakterial ta ’sirini t a ’m inlaydi; 5) oziq m oddani m e ’d adan o 'n ikki 
barm oqli ichakka evakuatsiyasi (o'tishini) m e’yorda ushlab turadi; m e ’da
348

---

tom ondan ta ’sir qilib pilorik sfm kter ochilishini va o ‘n ikki barm oqli ichak 
tom ondan ta ’sir qilib u ning yopilishini ta ’m inlaydi; 6 ) p ankreatik shira 
ajralishini kuchaytiradi.
M e ’da shirasining tarkibiga quyidagi anorganik m oddalar ham kiradi: 
xloridlar, bikarbonatlar, sulfatlar, fosfatlar, natriy, kaliy, kalsiy, m agniy va 
boshqalar. S hiraning org an ik ta rk ib ig a p ro teo litik ferm en tlar kiradi, 
ularning ichida asosiy vazifani bajaruvchi fe rm e n t