O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

M akrom oleku lalarn i so 'r ilish i
fa g o tsito z va p in o tsito z la r orq ali 
am alga o sh irila d i. Bu m e x an iz m la r 
en d o tsito zg a
xos. E n d o tsito z bilan 
hujayra ichi hazm i bo g 'liq holda b o'lad i, lekin ayrim m oddalar endotsitoz 
orqali hujayraga kirib, undan 
ekzotsitoz
orqali h ujayra oraliq b o 'sh liq q a
chiqadi. B unday ta sh ilish
tran ssitoz
deb atalad i. Bu m ex an izm orqali
338

---

im m unoglobulinlar, vitam inlar, ferm entlar va boshqa m oddalar ichakdan 
qonga o 'ta d i. C h aq alo q lard a transsitoz m exanizm i orqali ona suti oqsili 
tashiladi.
Ayrim m oddalar tashilishi hujayra oraliq b o 's h lig 'i orqali am alga 
oshirilishi m um kin. B unday ta sh ilish
p erso b siy a
deyiladi. Bu m exanizm
y ordam ida qism an suv, elektrolitlar, ham da oqsillar (antitela, allergenlar, 
ferm entlar) va bakteriyalar o'tadilar.
M ikrom olekulalarso 'rilishida
uch xil tashilish m exanizm lari ishtirok 
etadi: 
p a s s iv tashish, oson lash gan diffu ziya
va 
f a o l tashish.
P assiv 
tashish diffuziya, osm os va filtratsiyalardan iborat. 
Osonlashgan diffuziya
m axsus tashuvchilar yordam ida energiya sarfisiz am alga oshiriladi. 
Faol
tashish
m oddalar elektrokim yoviy va qonsentratsion gradiyentiga qarshi, 
energiya sarfi bilan va m axsus tashish tizim i (hujayra pardasi kanallari, 
tashuvchilar) ishtirokida am alga oshiriladi.
S o 'rilis h tezlig i ichakdagi m oddalar x o ssa larig a b o g 'liq . N eytral 
iz o to n ik m u h itd a , ic h a k d a g i b o sim o rtg a n d a s o 'r ilis h te z la sh a d i. 
S h u n in g d e k , v o rsin k a va m ik ro v o rsin k a la rn in g h a ra k ati so 'rilis h n i 
tezlashtiradi.
Y o 'g o n ic h a k d a k o 'p m iq d o rd a suv v a oz m iq d o rd a g ly u k o z a, 
am inokislotalar va b oshqa m oddalar so 'rilad i.