O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Burun sh illiq qavatidan ch aqirila d ig a n reflekslar.
B urun shilliq 
qavatida jo y la sh g a n irritant reseptorlar, m asalan, tam aki tutuni, chang, 
s u v la r b ila n t a ’s ir la n g a n d a b ro n x la r to r a y is h i, o v o z tir q is h in in g
kichrayishi, yurak n in g sistolik hajm i kam ayishi, teri va m uskul qon- 
tom irlari torayishi kuzatiladi. C haqaloqlar suvga solinganda vaqtinchalik 
nafas harakatlari to ’xtaydi va nafas y o ’llariga suv kirishidan himoyalanadi.
H alqum dan bosh lanadigan reflekslar.
B urun b o ’s h lig ’ining orqa 
qism i m exanik q itiqlansa diafragm a, tashqi q o v u rg 'a aro m uskullarining 
kuchli qisqarishi sababli burun orqali chuqur nafas olish y uzaga keladi 
(aspiratsion refleks).
Bu refleks chaqaloqlarda yaxshi rivojlangan.
H iqildoq
va 
traxevadan boshlangan reflekslar.
H iqildoq va bosh 
bronxlam ing shilliq qavati epitelial hujayralari orasida ju d a k o ’p nerv 
oxirlari jo y lash g an . Bu reseptor h u jayralar nafas olishda kirgan gazlar,
323

---

z a rra ch alar, b ro n x d an ch iq q an a jra lm a la r t a ’sirid a y o 'ta l reflek sin i 
chiqaradi. Bu refleks adashgan nerv orqali am alga oshiriladi.
B r o n x io la la rd a n b o sh la n a d ig a n reflek sla r.
0 ‘p k a b ro n x v a
b ronx io lalarin in g shilliq qavati ep iteliy hujayralari o ralarida k o 'p la b
m iyelinlashgan reseptorlar joylashgan. Bu reseptorlami qitiqlash gipeф noe, 
bronxoqonstruksiya, hiqildoq qisqarishi, shilliq m odda ishlab chiqarilishi 
kuchayishi holatlarini paydo qiladi, lekin hech m ahal yo'taln i keltirib 
chiqarmaydi. Bu reseptorlam ing uch xil ta ’sirlovchilarga sezgirligi yuqori:
1. 
Tam aki hidi, k im yoviy m oddalar ta ’siri; 2. C hu q u r nafas olganda 
nafas y o iin in g cho'zilishi, pnevm otoraks, atalektaz va bronoxostriktorlar 
t a ’sirida nafas y o ’lin in g ja ro h a tla n ish i; 3. 0 ‘p k a em b o liy a si, o ‘p ka 
kapillyarlari gipertenziyasi va o 'p k a anafilaktik holati.