O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Ichki quloq tuzilishi va vazifalari.
Ichki quloqda chig'anoq joylashgan 
b o 'lib , u yerda eshituv reseptorlari joylashgan. C hig'anoq suyakdan tuzilgan 
spiral kanal bo'lib, sekin-asta kengayib boradi, odam da 2,5 o'ram ni tashkil 
qiladi. Suyak kanalining diametri chig'anoq asosida 0,04 mm, chig'anoq 
uchida esa 0,5 m m ni tashkil qiladi. Suyak kanal boshidan oxirigacha, y a’ni 
chig'anoqning deyarli uchigacha ikkita parda bilan ajralgan: yupqaroq parda 
vestibulyar membrana
yoki 
reysner membranasi,
zichroq va mayinroq parda 
esa 
asosiy membrana
deb ataladi. C hig'anoqning uchida ikkala mem brana
424

---

o 'zaro birlashadi, ularda helicotma degan teshigi bor. Vestibulyar membrana 
bilan asosiy mem brana chig'anoq bilan suyak kanalini uchta tor yo'l: yuqori. 
o 'rta va pastki kanallarga ajratib turadi.
C h ig 'a n o q n in g y u q o ri k anali yoki v e stib u ly a r n arv o n c h a (scala 
vestibuli) oval darchadan boshlanib, c h ig 'a n o q uchigacha davom etadi, 
bu yerda teshik orqali ch ig 'a n o q n in g pastki k an a li-n o g 'o ra narvoncha 
(scala tum pani)ga kelib tutashadi, no g 'o ra narvoncha esa yum aloq darcha 
sohasida boshlanadi. Yuqori va pastki kanallari perilim fa bilan to 'lg a n , 
o 'z tarkibiga k o 'ra serebral suyuqlikka o 'x sh a b ketadi.
Yuqori va pastki kanallar orasida o 'rta kanal yotadi. Bu kanalning 
b o 's h lig 'i ikkala kanal bilan tutashm aydi va endolim fa bilan to 'lg a n
b o 'lad i. Bu suyuqlikning tarkibi perilim faga nisbatan 100 barobar k o 'p
k a liy io n la rin i u s h la s a , 10 b a ro b a r o z n a triy io n la rin i u sh la y d i. 
C h ig 'a n o q n in g o 'rta kanali ichida, asosiy m em branada tovush sezuvchi 
ap parat-kortiy organi joylashgan. C h ig 'a n o q d a tukli reseptor h ujayralar 
m a v ju d b o 'l i b , a n a sh u h u ja y r a la r to v u s h te b r a n is h la r i n i n e rv
q o 'z g 'a lish lrig a aylantiradi (trans form atsiya).
89-rasm . 
K o r t i y o r g a n i :
l-le k lo ria l m em brana: 2 -tashqi sezu vch i hujayralar: 3-ichki sezuvchi
h ujavralar; 4-spiral g a ngliylar; 5-nerv tolalari; 6-bazal m em brana;
7-tayanch hujayralar.
T o v u s h t e b r a n i s h l a r i n i n g c h i g 'a n o q k a n a l l a r i o r q a l i o 't i s h i .
Tovush tebranishlari uzangi orqali oval darcha m em branasiga o 'tib .
425

---

ch ig ‘anoqning yuqori va pastki kanallaridagi perilim fani tebrantiradi. 
Perilim faning tebranishlari yum aloq darchaga yetib borib, yum aloq darcha 
m em branasini tashqariga siljitadi. V estibulyar m em brana ju d a yupqa 
parda b o ‘lib, yuqori kanal perilim fasining tebranishlari shu parda orqali 
o ‘rta kanal en dolim fasiga bem alol o ‘ta oladi. Shu tariqa, yuqori va o ‘rta 
k an allarid ag i suyuqlik te b ra n ish la rn i shunday o ‘tk a za d ik i, suyuqlik 
m em brana bilan to ‘silm aganday va ikkala kanal yagona um um iy kanalday 
tuyuladi.