O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Suv va m ineral m oddalar alm ashinuvi
K a tta yo sh d a g i odam lar organ izm dagi su v tana vaznining 75 %
ini tashkil qiladi.
O rganizm dagi suv m uvozanati iste ’m ol qilingan va 
o rg a n iz m d a n c h iq a r ib y u b o r ilg a n s u v la r m iq d o ri te n g lig i b ila n
ta ’m inlanadi. Bir sutkada suvga b o 'lg an ehtiyoj 1 kg tana vazniga nisbatan 
olinganda 21 -43 m l/kg (o'rtacha 2400 ml) ga teng b o'lib, ichilgan (o'rtacha 
1200 ml), ovqat tarkibida tushgan (o 'rtacha 900 ml) va m odda almashinuvi 
natijasida hosil b o 'lg a n (endogen suv 300 m l) suvlar hisobiga qoplanadi. 
X uddi shuncha m iqdordagi shuncha suv - siydik (1400 m l), kal (100 m l) 
tarkibida va tana yuzasidan h am da nafas y o ila r id a n (900 m l) b u g ia n is h
hisobiga organizm dan chiqarib yuboriladi.
Suvga b o 'lg a n ehtiyoj ovqatlanish tarziga b o g 'liq . A sosan karbonsuv 
va y o g ' m oddalari bilan ozuqalanib, N aCI ni kam iste ’m ol q ilinsa suvga 
b o 'l a g n e h tiy o j k a tta b o 'l m a y d i . O q s ilg a b o y m o d d a la r b ila n
o v qatlanganda v a tuzni k o 'p iste’m ol qilganda suvga b o 'lg a n ehtiyoj 
ortadi, chunki suv osm otik faol m oddalam i (m ochevina va m ineral ionlar) 
ekskresiya qilish u chun zarurdir. O rganizm ga suvning k am tushishi yoki 
uni k o 'p m iqdorda chiqarib yuborilishi degidratatsiyaga olib keladi va 
bu holat qonning quyuqlanishi natijasida gem odinam ikaning buzilishiga 
s a b a b b o 'la d i. O rg a n iz m d a su v n in g ta n a v a z n ig a n is b a ta n 20 % 
yetishm asligi o 'lim g a olib keladi. O rganizm ga suvning ortiqcha tushishi 
uning organizm dan ajralishini kam ayishi suv intoksikatsiyasini keltirib 
ch iqaradi. Suv in to k sik atsiy asid a o sm o ly arlik n in g k am ayishini nerv 
oxirlari va m arkazlari sezadi va hatto to m ir tortishishi holati ham kelib 
chiqishi mumkin.
Organizmda suv va mineral ionlari almashinuvi bir-biriga bog'liq bo'lib, 
h ujayra ichi va tashida osm otik bosim ning nisbiy d o im iyligini saqlash 
uchun zarur. H ujayra ichida va tashqarisida N a T, K.’, C a2+ va boshqa 
ion lam in g io nlam ing konsentratsiyasi m a ’lum d arajada b o 'lg an d a g in a 
fiziologik ja ra y o n la r (q o 'z g 'a lis h , q o 'z g 'a lish n in g sinaptik uzatilishi, 
m uskullar q isqarishi) am alga oshirilishi m um kin. B u ionlar barchalari 
ovqat tarkibida organizm ga tushishi zarur.
371

---

X I