O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

 
Muloqot savollari: 
         1. Tuproqlarni meliorativ rayonlashtirish deganda nima tushuniladi? 
2.  Respublikaning  sug‘oriladigan  dehqonchilik  mintaqasida  yer  osti 
suvlarining  holatini  inobatga  olgan  holda  qanday  tuproq-meliorativ 
tartiblar mavjud? 
3. Tuproqlarni meliorativ rayonlashtirish qaysi ko’rsatkichlar asosida 
amalga oshiriladi? 

---

71 
3-bob.  LABORATORIYA – AMALIY MASHG‘ULOTLAR 
 
3.1. Tuproqning namligini aniqlash 
(Termostatda quritish usuli) 
 
Tuproqning  namligi  mutloq  quruq  tuproq  og‘irligi  yoki  hajmiga 
nisbatan  foiz  bilan  ifodalangan  suv  miqdoridir.  Namlik  tuproqdagi  suv 
zaxiralarini  bilish,  sug‘orish,  tuproqqa  ishlov  berish  muddatlarini  va 
usullarini belgilash uchun aniqlanadi. 
Tekshirish usuliga qarab, tuproqning namligi har xil muddatda va turli 
chuqurlikda  aniqlanadi.  Har  xil  tuproqlar  va  agrotexnikaviy  fonlardagi 
namlik  dinamikasini  bilish  muhim  ahamiyatga  ega.  Buning  uchun 
o‘simliklarning  o‘suv  davrida  tuproqning  namligi  bir  necha  marta 
aniqlanadi.  Ba’zi  tekshirishlarda  tuproqning  namligi  har  bir  sug‘orishdan 
oldin va keyin takror aniqlanadi. 
Zarur narsalar: tarozi, alyumin stakan, termostat, eksikator, burg‘u, 
soat.  
Ishlash tartibi: 
1. Nomerlangan alyumin stakanlarning og‘irligi aniqlanadi. 
2.  Burg‘i  yordamida  namlik  aniqlanadigan  qatlamlardan  tuproq 
namunasi olinadi. 
3.  Olingan  tuproqdan  taxminan  30-35  g  (0,01  g  aniqlikda)  alyumin 
stakanga solinib og‘irligi aniqlanadi. 
4.  Nam  tuproq  solingan  alyumin  stakanlar  termostatda  +
С


110
105
 
haroratda  5-6  soat  quritiladi.  Keyin  eksikatorda  2-3  soat  davomida 
sovitiladi. So‘ngra tarozida og‘irligi aniqlanadi. 
5.  Yana  1-2  soat  quritiladi.  Og‘irligi    o‘zgarmasa  demak  tuproq 
mutlaqo quruq hisoblanadi. 
Tuproq namligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
100
)
(
)
(




с
b
b
а
W
, % 
bu yerda: W-tuproq namligi, foiz (%) hisobida;  
a - nam tuproq bilan stakanning og‘irligi, g;   
b - quruq tuproq bilan stakanning og‘irligi, g; 

---

72 
c - stakanning sof og‘irligi, g. 
Olingan natijalar 8-jadvalga yoziladi.