O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

1.  Tuproqqa  meliorativ  ishlov  berish.  Maxsus  moslama  va 
mexanizmlar  yordamida  tuproq  qatlami  60–80  sm  chuqurlikka 
yumshatiladi.  Natijada  zich  qattiq  qatlamlarda  g‘ovaklik  nisbatan 
ko‘payadi.  Dalaga  berilayotgan  suvning  shimilishi,  tuproqning  nam 
sig‘imi va suv o‘tkazuvchanligi oshadi. 
2.  Tuproqqa  organik  va  tabiiy  kimyoviy  birikmalar  solish.  Tuproq 
chuqur  yumshatilgandan  so‘ng  dalaga  go‘ng  (30  tonna/ga),  lignin  (40 
tonna/ga) yoki maydalangan o‘simlik qoldiqlari solinadi va haydaladi. Bu 
moddalar tuproq tarkibidagi organik modda - gumus (go‘ng, maydalangan 
o‘simlik  qoldiqlari)  miqdorini  ko‘paytiradi,  tuproq  eritmasining  muhitini 
yaxshilaydi,  ildiz  tarqalgan  qatlamdagi  zaharli  tuzlarning  eruvchanligini 
oshiradi va yuvilish jarayonini jadallashtiradi. 
3.  Sho‘r  yuvishdan  oldin  mavjud  chuqur  tik  yoki  yotiq  zovurlarga 
qo‘shimcha  vaqtincha  ishlaydigan  chuqur  bo‘lmagan  (80–100  sm 
chuqurlikda) muvaqqat zovurlar qaziladi. O‘zbekiston hududida tarqalgan 
qiyin  o‘zlashtiriladigan  tuproqli  dalalarda  vaqtincha  zovurlar  orasidagi 
masofa  25–40  m  bo‘lganda  tuproq  tarkibidagi  tuzlarning  yuvilishi 
tezlashadi. 
4.  Qiyin  o‘zlashtiriladigan  yerlarda  sho‘r  yuvish  ishlarini  amalga  
oshirish. Bu ishlar alohida loyiha asosida amalga oshiriladi. Sho‘r yuvish 
vaqti,  beriladigan  suv  me’yori  tuproqning sho‘rlanish darajasini,  mexanik 
tarkibi  va  boshqa  xossalarini  nazarda  tutgan  holda  tabaqalashtiriladi  va 
amalga oshiriladi. 
Suv-fizik  xossalari  og‘ir,  zich  va  kuchli  sho‘rlangan  tuproqlar 
unumdorligini,  yuqorida  ko‘rsatilgan  tadbirlar  samaradorligini  saqlab 
qolish  va  oshirish  uchun  3-4  yil  davomida  mazkur  dalalarda  bir  yillik  va 
ko‘p  yillik  tuzga  chidamli  ekinlar  ekiladi  (arpa,  oqjo‘xori,  kungaboqar, 

---

63 
tariq,  sudan  o‘ti,  beda  va  boshqalar).  Agrotexnik  tadbirlar  o‘z  vaqtida  va 
sifatli o‘tkazilganda ekinlar sho‘r yuvish - sug‘orish tartibida sug‘orilganda 
ildiz tarqalgan qatlamda maqbul suv tuz rejimi shakllanadi.