О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

Кредитлар ва жалб қилинган маблағларга
банкларнинг қисқа муддатли ва узоқ 
муддатлари ҳамда юридик ва жисмоний шахсларнинг қарзга олинган маблағлари киради. 
Қисқа муддатли банк кредитлари ва қарзга олинган маблағлар корхонанинг вақтинчалик 
эҳтиёжлари учун қўшимча маблағларнинг асосий манбаи ҳисобланади. Бу товар - моддий 
бойликар, йўлдаги ҳисоб-китоб ҳужжатлар ва бошқалар юзасидан олинган кредитлардир. 
Улар қисқа муддатли кредитлаш тартибида, яъни унча узоқ бўлмаган муддатга (бир йилгача) 
шу муддатнинг ўтиши билан уларни банкка албатта қайтариш шарти билан берилади. 
Узоқ муддатли банк кредитлари
ва 
қарзга олинган маблағлар 
ҳам корхона 
томонидан вақтинчалик истеъмоли учун, лекин узоқрок бўлган муддатга олинадиган 
қўшимча маблағлар манбаини кўрсатади. Бундай кредитлар, масалан, янги техникани жорий 
этиш, ишлаб чиқаришни механизациялаш ва ишлаб чиқариш технологиясини яхшилаш; янги 
маҳсулотни ишлаб чиқаришни ташкил этиш тадбирларига, буюмларнинг сифатини, 
ишончилигини ва чидамлилигини кўтариш; ўз маблағлари ҳисобидан молиялаш ўрнига 
капитал сарфларга ва бошқа эҳтиёжларга харажатлар қилиш учун берилади. 
Шундай қилиб,
қисқа муддатли ва узоқ муддатли кредитлар ҳамда қарзга олинган 
маблағлар учун умумийлик уларнинг муддатлилиги ва қайтариладиганлиги ҳисобланади. 
Мол етказиб берувчилар
деб корхонага моддий бойликларни сотадиган 
ташкилотларга айтилади. Моддий бойликлар учун қилинадиган амалдаги ҳисоб-китоб 
тизимига биноан шу бойликларни олиш вақти билан уларга ҳақ тўланиши ўртасида бир 
қанча вақт ўтади. Шу давр давомида мазкур корхона ўзларининг мол етказиб берувчилари 
олдида қарздор бўлиб қоладилар. Натижада мол етказиб берувчиларга бўлган қарз ушбу 
корхона маблағлари учун қўшимча вақтинчалик манбага айланади. 
Бошқа кредиторларга
корхона бошқа (товарсиз) операциялар бўйича уларга нисбатан 
қарздор бўлган ташкилотлар (ёки шахслар) киради. Уларга социал суғурта органларига, 
пенсия фондига, иш билан таъминлаш фондига ва ҳоказоларга қарзлар, бошқа ҳисоб-
китоблар киради. Булар - ишчи ва хизматчиларга уларнинг ўз (индивидуал) эҳтиёжлари учун 
берилган ссудалар бўйича, суд органларининг қарори асосида ишчи ва хизматчиларнинг иш 
ҳақларидан ҳар хил ташкилот ва айрим шахслар фойдасига ушлаб қолинган суммалар 
бўйича, ишчи ва хизматчилар томонидан ўз вақтида талаб қилиб олинмаган иш ҳақлари 
бўйича корхонанинг қарзларидир.