О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

Аудит ўтказишнинг боскичлари. 
Аудит ўтказишнинг асосий боскичлари 
қуйидагилардан иборат: 
1.Аудит ҳажмини аниқлаш. 
2.Аудит ишларини режалаштириш. 
3.Бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат тизимини баҳолаш. 
Аудитор текшираётган корхонада қўлланилаётган бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат 
тизимига баҳо бериши керак. Бу молиявий ҳисоботлар аниқлигига таъсир этувчи хатолар 
вужудга келиш эҳтимолини аниқлаш учун лозим. Баҳолаш асосида аудиторлик 
101 
124 

---

2-савол баёни. Маҳсулот, иш ва хизматларни ишлаб чиқариш ҳамда сотишнинг 
таҳлили
. Ривож топаётган бозор шароитида маҳсулотларни ишлаб чиқаришдан кўра кўпроқ 
уларни сотиш муаммоси олдинги ўринга чиқади. Корхоналар эркин фаолият юритувчи 
субъектлар сифатида олди-сотди муносабатларни ҳам мустақил белгилайдилар. 
Маҳсулот, иш ва хизматларни олди-сотди жараёнлари бозор муносабатларининг 
негизида туради. Маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотиш мулкий муносабатлардан келиб чиққан 
ҳолда ўзаро шартномавий келишувларга таянади. Маҳсулот ортиб жўнатилган ва ҳисоб 
ҳужжатлари қарши томонга (харидор ва буюртмачиларга) тақдим этилган бўлса, сотилган 
ҳисобланади. Маҳсулотларга эгалик ҳуқуқи улар ортиб жўнатилган пайтданоқ корхона 
(фирма)дан четланади ва қарши томонга ўтади. Улар бўйича ҳисоб-китоблар томонларнинг 
ўзаро келишувида ҳал этилади. 
Маҳсулотларни сотилган деб ҳисоблашнинг одатда икки шарти, яъни улар ортиб 
жўнатилган ва корхона ҳисоб рақамига пули келиб тушишини ҳарактерловчи “кассали усул” 
ҳамда ортиб жўнатилган ва ҳисоб ҳужжатлари тақдим этилган пайтданоқ сотилган 
ҳисобланувчи “ҳисобга олиш усули” ҳарактерланади.
Шартномавий муносабатларда унинг субъектлари ўзаро келишувининг ҳуқуқий 
аспектлари ифодаланади, маҳсулотларни сотувчи ва сотиб олувчилар, уларнинг 
мажбуриятлари, ҳисоб-китобларнинг шакли, даври ва шартлари, уларнинг бузилишида 
қўлланиладиган чоралар, уларнинг тартибга солиниши акс эттирилади. Маҳсулотларни 
сотиш улгуржи ва чакана нархларда амалга оширилади.