O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Xo’jandiy
va usta 
Ibrohim
kabi asbobsoz miskar 
xunarmandlarning qo’li bilan yasalgan 
zot ul-usturlab
(astrolyabiya), 
zot ul-halqa
, 
zot ul-
suqbatayn
(
dioptr
), 
zot ash-shu’batayn
(
trekver
), 
shomila
va boshqa zaruriy astronomik 
o’lchov asboblari bilan ta’minlanadi. Shu bilan birga Ulug’bek zamonasining boy 

---

58 
kutubxonasini xam tashkil qilgan. Bu kutubxonada deyarli barcha fanlarga oid bo’lgan 15 
ming jild kitob saqlangan. Rasadxona tevaragida olimlar va xizmatchilar uchun katta-kichik 
xujralar quriladi. Uning etagida esa o’zi uchun Ulug’bek ikkita chorbog’ barpo etadi. Ulardan 
biri Bog’imaydon, ikkinchisi esa Chinnixona nomi bilan shuxrat topadi. Arxeolog 
V. L. 
Vyatkin
1908 yilda Ulug’bek rasadxonasining xarobalarini topishga va uning faxriy sekstanti 
yer osti qismini kovlab ochishga muyassar bo’ladi.
Rasadxonada Ulug’bek bilan birga mashxur matematik va astronomlardan 
zamondoshlari o’rtasida “
Aflotunu zamon
” deb nom olgan Qozizoda Rumiy, G’iyosuddin 
Jamshid Koshoniy, “
o’z davrining Ptolomeyi
” nomi bilan shuxrat qozongan Ali Qushchi va 
boshqa olimlar tadqiqot olib boradilar. Rasadxonada olib borilgan kuzatishlar natijasida 1018 
ta 
sobita
(qo’zg’almas) yulduzlarning o’rni va holati aniqlanib, ularning astronomik jadvali 
tuziladi. O’rta Osiyo, Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlari bo’ylab joylashgan 683 ta geografik 
punktlarning Samarqand kengligiga nisbatan koordinalari belgilab chiqildi. Samarqand 
rasadxonasida olib borilgan ko’p yillik tadqiqotlar samarasi Ulug’bekning “
Ziji jadidi 
Ko’ragoniy
” (Ko’ragoniyning yangi astronomik jadvali) nomli kitobidir. Bu asar 1437 yilda 
yozib tugallangan bo’lsada, unga muallif umrining oxiriga qadar ilmiy tadqiqotlar natijalari 
asosida qo’shimchalar kirib boradi. Asar asosan ikki qismdan: keng muqaddima va 1018 ta 
sobita yulduzlarning o’rni va xolati aniqlab berilgan jadvallardan iborat. Ulug’bekning yil 
xisobni xozirgi xisoblarga solishtirgudek bo’lsak, u bor yo’g’i bir minuti ikki soniyaga farq 
qiladi. Bu asardan tashqari yana Ulug’bek “