O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Inoq
- bulavozimdaishlaganamaldorlarningvazifasiamirfarmoyishlarinibekva 
boshqatabaqadagimahalliymansabdorlargaetkazishdaniboratbo’lgan. 
Miroxo’r -
amirningovchiqushlarinitasarrufqiluvchilarusidaturgan, xonovlarini 
uyushtirishishigamutasaddibo’lgan. 
Dasurxonchi
- amirhuzuridauyushtiriladiganziyofatlaruchunmas’ulamaldor. 
To’qsobo
- amirtug’isohibibo’lganharbiymansabdor. 
Parvonachi
- birorshaxsningbirorlavozimgatayinlanganligihaqidagiyorliqni 
o’shashaxsgaetkazuvchiamaldor. 
Sadrlar
- vaqfmulklariniboshqaruvchimansabdorlar. Vaqfmuassasasining 
boshliqlaribo’lganmutavallilarsadrlargabo’ysunganlar. Sadrlarningvazifava 
huquqlarivaqfyorlig’ishartlaridaqaydetibqo’yilgan. Sadrlarvaqfxo’jaligi 
daromadiningma’lumqisminiolardilar. 
Shayxulislom -
musulmonjamoasiboshlig’i. qozilikishlaridahamdakundalik 
hayotdaqonunlargarioyaetilishinita’minlovchiamaldor. Bulavozimavloddan-avlodga 
merosbo’libhamo’tgan. 
Kattaqozi (qozikalon
) - davlatningoliyqozisi (sudyasi). Amiraralashmaydigan 
barchaqozilikishlarigarahbarlikqiluvchioliydavlatlavozimi. qozikalon «Shariat 
panoh» debatalardi. qozikalonhuzuridaa’lamva 12 muftiydaniboratdevontuzilgan. 
Uningvazifasijinoiyishlarnihartomonlamako’ribchiqishdaniboratbo’lgan. 
Muftiy
- 
qozikalonmurakkabdebhisoblaganturlidiniy-huquqiymasalalarbo’yicha, 
shariatqonunlarigaasoslanibfatvochiqargan. 
Bufatvouningyokibirnechamuftiyningmuhribilantasdiqlangach, 
qozigaberilaredi. 
qozibufatvogaasoslanganholdahukmchiqarardi.Amaldorlargaamirnazarigatushganxizmatlariuc
hunotaliq, 
eshikog’asikabi 
ye’tiborliunvonlarberilgan. 
Xonning, 
uningo’g’illarininghamotalig’ibo’lgan.Amaldorlarharbiyyurishlardahamqatnashgan.Xonyig’in
idaamaldorlarningamaligaqarabo’rnibo’laredi. Shungako’raularxonningo’ngvaso’ltomonida, 
ungayaqinroqvauzoqroqerdao’tirardilar.
ARK
– 
qadimgidavr, 
o’rtaasrlardahamdaso’nggidavrdaO’rtaOsiyohududidashaharlarninghokimlarjoylashganichki
mustahkamlanganqismi – “o’rda”, sitadel. Yozmatarixiymanbalardako’xandiz, diz, koh, qasr, 
qal’a, hisornomlaribilanhamtilgaolinadi. Arkdaasosanhukumatidoralari, amaldorlarninguylari, 
devonxona, 
tangazarbqiladiganzarbxonalararkichidabo’lgan. 
Odatdaichkishahar 
– 
arkhammudofaadevoribilano’rabolingan.
ARLOT
, 
arlat, 
allot 
– 
o’zbekurug’laridanbiri. 
Manbalargako’ra, 
ChingizontomonidanChig’atoyulusiniboshqarishuchunajratilgan 
4 
mingkishilikqo’shinboshliqlaridanbirihamArloturug’idanbo’lgan. 
ArlotlarAmudaryodanjanubda, 
ShimoliyAfg’onistonhududlaridao’rnashganlar. 
KeyingiasrlardahozirgiO’zbekistonningjanubiyviloyatlari, 
shuningdekXorazmgako’chibo’tganlar. BuxoroviloyatidagiOlotshahriningnomiham “arlot” 
so’ziningfonetiko’zgarganidir. 

---

328 
ARNA
(qad. 
EronchaAr(ir) 
– 
suv, 
sanskritchaarnas 
– 
suvoqimi) 
– 
O’rtaOsiyodakengtarqalgantarixiytermin. 
Xorazmdaboshkanalni, 
Zomin, 
Jizzax, 
G’allaoroltumanlaridakichikjarni, 
Qozog’istondadaryoo’zanini, 
Zarafshonetaklaridaquruqo’zanni, boshqajoylardadaryoirmoqlariniarnadebatashadi.