O o ‘ ‘ zbekiston respublikasi oliy va o

Loyihalash jarayonining tarkibiy qismlari.
Loyihalash vaqtida 
rivojlanuvchi 
jarayon 
sifatida 
davrlarga, 
bosqichlarga, 
loyihaviy 
protseduralarga va operatsiyalarga ajraladi.
Murakkab tizimlarni loyihalashda loyihalash oldi tadqiqotlari, texnikaviy 
topshiriq va texnikaviy takliflar, eskiz, texnikaviy, ishchi loyihalash, sinash va 
tadbiq qilish davrlari ajratiladi.
Loyihalash oldi tadqiqotlari, texnikaviy topshiriq va texnikaviy takliflar 
davrlarida
jamiyatning yangi buyumlari olishga ehtiyojini, sanoatning ushbu 
va qo‘shni sohalaridagi ilmiy-texnikaviy yutuqlarni, mavjud resurslarni 
o‘rganish asosida texnikaviy ob’yektning vazifasi va uni qurishning asosiy 
printsiplari aniqlanadi va uni loyihalash uchun texnikaviy topshiriq (TT) 
shakllantiriladi. Bu davrlar 
ilmiy-tadqiqot ishi
(ITI) 
davri
deb ham ataladi.
Eskiz loyihasi davrida
(boshqachasiga tajriba-konstruktorlik ishi (TKI) 
davrida) bo‘lajak ob’yekt funktsiya qila olishini belgilaydigan asosiy 
printsiplar va qoidalarning to‘g‘riligi va amalga oshirila olishi tekshiriladi.
Texnikaviy loyiha davrida
loyihaning hamma qismlari har tomonlama 
ishlab chiqiladi, texnikaviy yechimlar konkretlashtiriladi va detallashtiriladi.
Ishchi loyiha davrida buyumni tayyorlash uchun zarur bo‘lgan hamma 
hujjatlar tayyorlanadi (shakllantiriladi). So‘ngra tajriba qilish uchun 
mo‘ljallangan namuna yoki bir nechta namunalar tayyorlanadi va sinaladi. 
Sinov natijalari bo‘yicha loyihaviy hujjatlarga zarur bo‘lgan tuzatishlar 
kiritiladi va faqat shundan keyin tanlangan korxonada ishlab chiqarishga 
tadbiq qilish boshlanadi.

---

Loyihalash bosqichi – bitta yoki bir nechta ierarxik darajalar va 
aspektlarga taalluqli ob’yektning talab qilingan hamma bayonlarini 
shakllantirishni o‘z ichiga olgan loyihalash jarayonining bir qismidir. 
Ko‘pincha bosqich nomi mos ierarxik darajalar va aspektlar nomi bilan bir xil 
bo‘ladi. Masalan, texnologik jarayonlarni loyihalashni texnologik jarayonning 
printsipial sxemalarini ishlab chiqish, marshrut texnologiyasini va operatsion 
texnologiyani ishlab chiqish va dasturiy-boshqariladigan texnologik jihoz 
uchun mashinali olib yuruvchilarda boshqaruvchi informatsiyani olish 
bosqichlariga bo‘lishadi. Katta integral sxema (KIS)larni loyihalashda 
komponentlarni loyihalash, sxematexnik, funktsional-mantiqiy va topologik 
loyihalash bosqichlarni ajratishadi. Birinchi uchta bosqich o‘xshash nomga 
ega bo‘lgan funktsional aspektli uch ierarxik darajali masalalarni yechish 
bilan bog‘liq. Topologik loyihalash bosqichi KISni loyihalashdagi 
konstruktorlik aspektidagi hamma ierarxik darajalarga taalluqli bo‘lgan 
masalalarni o‘z ichiga oladi.
Loyihalash bosqichining tarkibiy qismlarini loyihaviy protseduralar deb 
atashadi. Loyihaviy protsedura – bosqichning bir qismi bo‘lib, uning 
bajarilishi loyihaviy yechimni olish bilan tugaydi. Har bir loyihaviy 
protseduraga ushbu protsedura doirasida yechiladigan loyihalashning 
qandaydir masalasi mos keladi. Loyihaviy protsedura tarkibiga kiruvchi 
loyihalash jarayonining maydaroq tarkibiy qismi loyihaviy operatsiyalar deb 
ataladi.
Shunday qilib, daraja va aspekt tushunchalari loyihalanayotgan 
ob’yekt haqida tushunchalarni strukturalashga, bosqich tushunchasi esa –
loyihalash jarayonini strukturalashga taalluqli.

---