О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov biologiya

sarflaydigan energiya miqdori
Mehnat faoliyatining turi
Energiya sarfi (kkal)
8-11
yoshli o‘quvchilar
12-14 yoshli o‘quvchilar
Aqliy mehnat kishilari
Mexanizatsiyalashgan mehnat kishilari
Qisman mexanizatsiyalashgan mehnat kishilari
Og‘ir jismoniy mehnat bilan mashg'ul kishilar
1900 
2400 
2200-2900 
2950-3200 
3450-3700 
3900-4300 dan ko‘proq
Organizmda energiya sarfi kaloriya yoki joul 
(J) 
birligida (1 kaloriya 4,2 J 
ga teng) hisoblanadi. 1 kaloriya 1 litr suvni 1° С ga isitish uchun sarf bo‘ladigan 
energiyaga teng. Organizmda 1 g karbonsuv yoki oqsil parchalanganida 4,1 kkal 
(kilokaloriya), 1 g yog‘ parchalanganida 9,3 kkal energiya hosil bo‘ladi.
Ovqatlanish me’yori. 
Mehnat qobiliyatini saqlab qolish va sog‘lom bo'lish 
uchun bir sutka davomida yeyiladigan ovqat shu vaqt davomida sarflangan energiya 
o'rnini to'ldirishi lozim. Shu sababdan har xil kasbda mehnat qiladigan kishilar 
uchun ovqatlanish me’yori ishlab chiqiladi. Ovqatlanish me’yonni belgilash uchun 
oziq-ovqat mahsulotlarining energetik qiymati aniqlanadi. Ovqatlanish ratsionini 
belgilashda organizmning turli xil oziq moddalar: karbonsuvlar, oqsillar, yog'lar, 
vitaminlar va mineral tuzlarga ehtiyoji hisobga olinadi.
Katta yoshli odam bir sutkada 100-120 g oqsil, 80-110 g yog‘ (shundan 
30 g o‘simlik yog‘i), 450-500 g karbonsuv iste’mol qilishi lozim. Ovqatlanish 
me’yori organizmning energiyaga talabini qondirish bilan birga nobud bo‘ladigan 
hujayralar o‘rniga yangi hujayralarning hosil bo‘lishiga va odamning to‘laqonli
104

---

mehnat qilishiga imkon beradi, organizmning infeksiyali kasalliklarga qarshiligini 
ta’minlaydi,
To‘g‘ri ovqatlanish - salomatlik garovi hisoblanadi. Hech qaysi mahsulot 
organizmning barcha moddalarga talabini qondirolmaydi. Shu sababdan ovqat­
lanish me’yorlashgan, ya’ni unda oqsilli mahsulotlar bilan birga yetarli miqdorda 
karbonsuvlar, o'simlik va hayvon yog‘lari, vitaminlar, mineral tuzlar ham bo‘lishi 
zarur.