O. M. Yoriyev Buxoro davlat universiteti umumiy kimyo

ham arilaminlarning asos xossalariga ta‘sir qiladi.
Amino guruhga nisbatan meta- yoki para- holatda 
joylashgan elektronodonor (ED) rinbosarlar (-NH2, -OCH3, 
-CH3) elektronlarni beradi, aniliniy kationining musbat zaryadini 
kamaytiradi, kationni aminga nisbatan barqaror qiladi, anilinning 
asos xossalarini kuchaytiradi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

+
Aminoguruhganisbatanorto-holatdajoylashganelektronodo- 
nor rinbosarlar esa protonlanishni fazoviy qiyinlashtiradi 
(orto- effekt) va anilin asosligini kuchsizlantiradi.
Elektronoaktseptor 
(EA) 
o‘rinbosarlar( 
-NH3, 
-N02, 
-S 0 3,COOH,galogenlar)elektronlarnitortadi,aniliniykationining 
musbat zaryadini kuchaytiradi, kationni aminga nisbatan 
beqaror qiladi, anilin asos xossalarini kuchsizlantiradi:
+ H +
E A
EA rinbosar amino guruhga nisbatan orto- holatda 
joylashganda, uning ta‘siri yanada sezilarli bladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Alkillash. Anilin va metanol bug‘lari degidratlovchi 
katalizator (Al20 3) ustidan tkazilganda ham N-metil- va N,N- 
dimetilanilinlar hosil bladi:
A 120 3, 
a
c
6
h
5-
n h
2+ с н 3о н ----------------- ► 
c
6
h
5 -
n h
-
c h
3 +
н
2
о
Atsillash. Arilaminlarni atsillash (formillash, atsetillash va 
benzoillash) reaksiyalarida atsillovchi reagentlar sifatida chu-