O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Suv sifatiga ta’sir etuvchi boshqa faktorlar
Karbonat angidrid suv havzasining hayoti ucliun muhirn ahami- 
yatga ega. Suvdagi bu gaz fotosintez jarayonida organik modda liosil 
bo'lishida ishtirok etadi. Shuning uchun ham karbonat angidrid suv 
havzasining moddalar aylanishi bilan bog'liq, shu jumladan organik 
moddalarning buzilishi, kalsiy va magniy almashinuvi, suv havzasining 
karbonatlar muvozanatini saqlashda ham ishtirok etadi.
Karbonat angidridi suv havzasida atmosfera cho'kindilari va yer osti 
suvlari orqali tushadi, shu jumladan hayvon va o'simliklarning nafas 
chiqarish faoliyati orqali ham hosil bo'ladi. Baliqchilik hovuzlarida 
lining asosiy manbasi organik moddalarning parchalanishidir. Mikro- 
organizmlar faoliyati orqali hosil bo'ladi.
Havoda karbonat angidridning miqdori 0,03%, yomg'ir suvida to 
0,06%, daryo suvida va ko'llar suvida 30% gacha bo'ladi. Hovuz baliqchi­
lik xo'jaliklarida lining optimal miqdori 5—10 mg/1 da to 20—30 mg/1 
gacha bo'ladi. Suvdagi karbonat angidrid gidrokarbonatlar va karbonat 
ionlari vodorod ko'rsatkichining kattaligi bilan bog'liq. Bu bog'liqlik 
quyida umumiy ko'rsatkichga nisbatan foiz hisobida berilgan.
JJ-jacIvcil
pH
SO,
N S03
s o
3
5
9 7 ,0 9
2,91
0 ,0 0
6
7 6 ,9 2
2 3 ,0 8
0 ,0 0
7
2 5 ,0 0
7 5 ,0 0
0 ,0 0
8
3,21
9 6 ,3 1
0 ,4 8
9
0 ,3 2
9 4 ,9 4
4 ,7 4
10
0 ,0 2
6 6 ,6 6
3 3 ,3 2
Suvdagi karbonat angidrid miqdorini 1 sutka davomida 5 marotaba 
aniqlanadi. Sutka davomida kunduzi va kechqurungi ko'rsatkichlari fo­
tosintez jarayoni va gidrobiontlarning faol nafas olishidan dalolat be- 
radi.
Suv oksidlanishi hovuzda baliqlar saqlashning eng zaruriy 
ko'rsatkichlaridan biri bo'lib, baliq saqlash mumkinmi yoki yo'qmi, 
baliq saqlash sharoitini xarakterlaydi. Hovuzning sanitariya, biologik 
rejimini bildiradi. Suvning oksidlanish darajasini dala sharoitida ham 
aniqlasa bo'ladi. Bulling uchun tekshiradigan suvdan 10 ml probirkaga 
olinadi va 0,5 ml sulfat kislota qo'shiladi, yana 1 ml kaliy permon- 
ganatining 0,01% eritmasi ham qo'shiladi. 40 minut o'tishi bilan suv
63

---

harorati 20”C bo'lganda taxminiy oksidlanish kattaligi ko‘rsatkichini 
aniqlash mumkin (12-jadval).
Bu ko'rsatkich quvida aks ettirilgan. Agarda tajribadagi rang sariq 
bo'lsa unda tekshiriladigan suvga disterlangan suv qo‘shib to muvofiq 
rang ko'rsatkichiga to'g'ri kelgunga qadar 2—4 marotaba takrorlanadi. 
Asosan oksidlanish darajasini laboratoriya sharoitida aniqlaydilar.
12-jadval