O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Oq do‘ngpeshana 
(Hypophthalmichthys molitrix valencinnes) — 
karpsimonlar oilasiga mansub bo' 1 ib qimmatli ov balig'i hisoblanadi. 
Ta’mli bo'lib, ancha seryog', o'rtacha yog'lilik darajasi 8—13% 15—30 
kg keladigan zotlarda yog' 23,5% gacha bo'ladi. Eng seryog' baliqlar- 
dan biri og'iz boshning yuqori qismida joylashgan. Qorin bo'ylab qil 
cho'zilgan. Jabra pardalari o'zaro tutashgan va o'ziga xos to'r hosil qila­
di (mochalkaga o'xshash bo'lib, suvni filtrlaydi).
Ko'zlar boshning pastki tomonidan joylashgan. Nihoyatda sezgir. 
Noqulay tovushlarni sezishi bilan 2—3 m balandlikkacha sakraydi. Sa- 
doqlarda o'tkazilsa tezda o'ladi. Oq do'ngpeshana fitoplankton bilan, 
targil do'ngpeshana esa zooplankton bilan oziqlanadi.
O'zbekiston suvliklaridagi do'ngpeshana quyidagi ntorfologik belgisi 
bilan xarakterlanadi. Bu ntorfologik bclgilar quyidagicha:
no

---

Orqa suzgich qanotida D - l l l —7, anal suzgichida A-l 11-12-14. Yon 
cliiziqda tangachalar soni
27
-3 4
108
-----------------------------------
— 126
18
-
26
Tez o'sadigan va sermahsul baliq. XXR bit zot tig'iz (500 ta 1 ga) 
o'stirilganda birinchi yil uzunligi 30 sm, og‘irligi 0,7 kg, ikkinchi yilda 
uzunligi 45 sm va og‘irligi 1,8 kg, uchinchi yil uzunligi 50 sm — og'irligi 
3,6 kg keladigan zotlar yetishtirilgan.
Jinsiyjihatdan 5—6yoshda voyaga yetadi. Serpushtligi 467—600 ining 
uvildiriq, xitoylik mutaxassislarning fikricha, do'ngpeshananing neres- 
tilishasi qumloq biotoplar, suv oqimiga qarama-qarshi harakat qiladi 
va yozda ko‘payadi. Uvildiriqlar pclogik. Do'ngpeshana xuddi oq amur 
singari oqar suvlarga uvildiriq qo'yadi, suv oqimi 4—6 km\s bo'lgan 
taqdirda uvildiriq qo'yadi. To'xtagan suvlarda uvildiriq qo'ymavdi. Tu- 
xum qo'yish uchun daryolarning tezoqar qismlariga ko'tarilishi kerak.
Do'ngpeshananing o'sishi ozuqaga bog'liq; lining ozuqasi diotam, 
yashil suvo'tlari hisoblanadi. lkki yoshli zotlar yiliga o'rtacha 400—500 g 
o'sadi. Suv harorati 12°C bo'lishi bilan oziqlanadi. Yozda o'stiruvchi va 
vaylov hovuzlarda polikulturada 30,000 ta do'ngpeshana, chavag'i, 500 
oq amur va 500 karp chavoqlar bar bir gektar hovuzda boqiladi. Nogul 
(yaylov) hovuzlarda har bir gektar suvlikka 1500 dona do'ngpeshana, 
500 dona karp, va 3000 oq amur boqish tavsiya etilgan. Ammo oq 
amurlarni ryaska va azola bilan qo'shimcha ravishda boqish tavsiya eti- 
ladi. O'simlikxo'r baliqlar hovuz baliqchilik xo'jaligining asosiy obyekti 
bo'lib qoladi. Shu munosabat bilan o'simlikxo'r baliqlarni sex sharoitida 
yetishtirish usuli bilan tanishib chiqish baliqchilik xo'jaliklari rahbari 
uchun katta amaliy va nazariy ahamiyatga ega.
Hovuz baliqchilik xo'jaliklarida asosan baliq jinsiy mahsulotlarini 
liavo va suv haroratining o'rtacha sutkalik ko'rsatkichi stabil bo'lishi 
bilan olishni boshlaydilar. Xususan suv harorati 18—20°C dan past 
bo'lmasligi kerak. Bu ish respublikamizda may oyining boshlariga 
to'g'ri keladi. Nasi beradigan baliqlarni nerest haroratda uzoq saqlash 
ham fiziologik jihatdan uvildiriqlarning o'ta yetilishiga olib keladi. 
Shuning uchun ham nasldor baliqlardan jinsiy mahsulot olish ishlarini 
qisqa muddatda 25—30 kun ichida tugatish maqsadiga muvofiq.
Baliqchilik texnologiyasiga muvofiq jinsiy mahsulot olish ishlarini 
oq do'ngpeshanadan boshlaydilar. Hovuz xo'jaliklarida 100—150 ta 5—6 
yoshli yetilgan ota-ona zotlar bo'lishi kerak.
i n

---

Sex uchun kerakli miqdordagi ota-ona baliqlarni qishlash hovuz- 
laridan nevod bilan tutiladi. Nevod — baliq tutadigan to'r uchun to'r 
bo'Iib, balandligi suv havzasi chuqurligidan ancha baland bo'ladi. O'rta 
qismda matna (to'r xaltasi)da baliq to‘planadi. Nevodning ikki tomoni- 
da yog'och bog'lanadi. lplar yordamida nevod tortiladi. Hozirgi kunda 
inkubatsion sex uchun ota-ona baliqlar asosan nevodlar bilan ovlanadi. 
Ota-ona baliqlar baliqtutgich orqali ovlangani maqsadga muvofiq. 27- 
rasmda tovar baliq ovlash ko‘rsatilgan.
Nevodlar tayyorlanishi quyidagi 27-jadvalga aks ettirilgan. Sex 
uchun ota-ona baliqlarni ovlashda qo'llanadigan nevidlar.