O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Baliqning qon-tomir sistemasi
Baliq liayoti uchim qon quyidagi funksiyani bajaradi: oziqlanish, 
to'qimalar nafas olislii, moddalar almashinuvi mahsulotini cliiqarib 
tashlash va himoyani bajaradi.
Baliq yuragi barcha yerdagi umurtqalilarning yuragiga nisbatan Richiк 
va ancha kuchsiz. Yurak baliq tana og'irligining 1% ni, sut emizuvchilar- 
ning 4,6%, qushlarning 10—16% ni tashkil qiladi. Bunday katta-kichikli- 
lik yashash muhiti va hayot tarziga bogMiq, ularning каш harakatchan- 
ligi, tananing gorizontal holati va qon miqdorining kamligidadir. Baliq 
yuragi, ikki kamerali, bir qorinchali va bir bo'lmali venozlidir. Yurak baliq 
boshining orqasida, yurak oldi xaltasida joylashgan. Yurakni venoz qoni 
to'ldiradi, yurak qorinchasi qisqarganda venoz qon oldinga qarab hayda- 
ladi, qorin aortasi bo'ylab va qon yuqori bosim bilan jabralarga keladi, 
jabra arteriyalari orqali (suyakli baliqlarda bular boshning har bir tomoni- 
da 4 tadan jabraga qarab keladi) keladi. Jabra yaproqlarida qon kapillar- 
lar orqali o‘tadi va kislorod bilan boyiydi va qon olib ketuvchi tomirlar 
orqali aorta asosiga, o'ng va chap aortalariga, so'ngra bu tomir unuirtqa 
pog'onasi ostidan o'tadi. Aortaning oldingi tomonidan o'zaro qo'shilishi 
asosida bosh qon aylanishining hosil bo'lishi suyakli baliqlarning xarak- 
terli belgisi bo'lib hisoblanadi. Orqa aorta shoxlari organlarni qon bilan 
ta’minlaydi. Barcha arteriyalar organlarga borib, arteriola va kapillarga 
boMinadi, jigarga kelib darvoza vena sistemasini hosil qiladi. Venoz kapil- 
larlar avvaliga unchalik katta bo‘lmagan, so'ngra ancha kattaroq bo'lgan 
vcnalarga quyiladi va qonni venoz sinusiga haydaydi. Venoz sinusidan qon 
yurakka tushadi. Shunday qilib, baliqlarda bitta qon aylanish doirasi mav- 
jud. Baliqlarning qon aylanish sistemasi 7-rasmda ko‘rsatilgan.
7-rasm. Suyakli baliqlarning qon aylanish sistemasi:
Ao — aorta. Ba — arterial piyoz boshchasi. SV — venoz sinusi. 1 — ichak;
2 
oshqozon; 3 — bo'yinturuq vena; 4 — jabralar; 5—jigar; 6 — jigar venasi; 
7 — darvoza vena; 8 — yurak dahlizi.
Ao
17
«Z.V339/7

---

Baliqlarning talog‘i ichak bo‘g‘ozlari orasida tana bo‘shligdning 
oldingi qismida joylashgan. Bu zich qoramtir qizgdsh drosila furli xil 
shaklda bodadi. Lining hajmi tashqi muhit ta'sirida va baliq holatiga 
qarab tezda o'/garadi.