O karimova huquqshunoslik

Mulkiy huquqiy mu -
nosa batlarga
mulk bilan bog‘liq shartno 
malar, maj 
-
buriyatlar asosida mol-mulk bir mulk egasidan ikkinchisi-
ga o‘tkazilishi, hadya qilinishi, qarzga berilishi va hoka-
zolar kiradi. Mulkni qaytarib olish va boshqa mulkiy 
mu nosabatlar bilan bog‘liq asoslardan ham kelib chiqadi.
Shaxsiy nomulkiy fuqarolik huquqiy munosabatlar
shaxslarning or-nomusi, qadr-qimmati, shon-shuhrati
bilan bog‘liqdir. Masalan, birovning asarini ko‘chirib o‘z
nomidan chop etish (plagiatlik)da muallif o‘z nomini
tiklatish uchun huquq buzuvchi shaxs ustidan shiko 
yat
ariza bilan sudga murojaat qilishi mumkin.
Fuqarolik huquqiy munosabatilar 
oddiy
va 
murakkab
bo‘lishi mum kin. 
Oddiy huquqiy munosabatda
bir tomon
huquqqa, ikkinchisi burchga ega. 
Murakkab huquqiy
munosabatda
har bir taraf ham huquqqa, ham burchga
ega bo‘lishi mumkin. Masalan, oldi-sot di shartnomasida
oluvchi pul to‘lashi bilan unga narsani (mashinani, turar
joyni, buyumlarni va h.k.) berishni ta lab qilsa, sotuv chi
pulni olishi bilan ikkinchi tomonga xarid qilingan

---

59
IV b o b. Fuqarolik huquqi asoslari
narsani berishi shart. Misoldan ko‘rinib turibdiki, oluv 
-
chi ham, sotuvchi ham bir vaqtda huquqqa va burch-
ga — maj buriyatga ega.
Shaxslar
Fuqarolik huquqiy munosabat ishtirokchilari 
shaxslar
deb ataladi. Shaxslar 
fuqarolar (jismoniy shaxslar)ga 
va
yuridik shaxsga
bo‘linadi.
Fuqarolar o‘z navbatida fuqarolik huquqiy va muo-
mala layoqatiga ega bo‘lishi mumkin. 
Fuqarolik huquqiy
layoqat
deganda bu fuqarolarning huquqqa va burchga
ega bo‘lishi tushuniladi. Fuqarolik huquqiy layo 
qat
hamma fuqarolarga, yoshidan qat’i nazar beriladi. Bu
layoqat inson tug‘ilishi bilan vujudga keladi va o‘lishi bi-
lan tugatiladi. Inson tug‘ilishi bilan fuqaro bo‘lishi, ota-
onasini bilishi, ism, ota ismiga, turar joyga, yasha sh ga va
boshqa huquqlarga ega. Ayrim vaqtda fuqarolik huquqiy
layoqat inson bedarak yo‘qolganligi yoki o‘lgan deb gu-
mon qilinganligida ham tugatiladi. Agar fuqaro ning qa -
yerdaligi haqida, uning yashash joyi to‘g‘risida bir yil
davomida ma’lumotlar bo‘lmasa, u bedarak yo‘qolgan
deb, bunday ma’lumotlar uch yil mobaynida bo‘lmasa,
o‘lgan deb e’lon qilinadi.
Fuqarolar o‘z harakatlari bilan fuqarolik huquqlariga
ega bo‘lishi va ularni amalga oshirishi, o‘zi uchun fuqaro-
lik burchlarini keltirishi va ularni bajarish layo qati —