O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor



Download 10,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/222
Sana08.01.2022
Hajmi10,01 Mb.
#335138
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   222
Bog'liq
Pul, kredit va banklar

Q o g‘oz pullar 
— t o ia q o n li  pullarni taq d im  etuvchi  pul belgilaridir. 
Tarixiyjihatdan olganda,  qog'oz pullar metall  pullar muomalasi asosida 
kelib  chiqqan.  U lar  bundan  oldin  m u o m alad a  b o ‘lgan  kum ush  yoki 
oltin tangalarining o ‘rniga tatbiq etilgan.  Pullar tovarlarning  ayirbosh- 
lanishida  vositachi  b o i i b   hisoblanadigan  voqelikning  o ‘zi,  pullarning 
muomala  vositasi  sifatida  faoliyat  yuritishi  obyektiv  tarzda  to ia q o n li  
pullar o'rniga chiqarilgan pul belgilarining muomalasi  mumkin ekanligini 
tasdiqladi.  Kum ush  va oltin  tangalar  ishlatib  kelingan  ko‘p  asrlik  tarix 
m obaynida  siyqasi  ch iqqan  va  o ‘z  shaklini  y o 'q o tg an ,  y a ’ni  real 
og‘irligi  kamroq b o i g a n   tangalar  m uom alad a  to ia q o n li tangalar bilan 
bir  qatorda  amal  qilishi  va  xuddi  shunday  qiymatni  ifodalashi  qayd 
qilindi.  Bu  metall  tan g alarn i  a m a ld a   h e c h   q a nday  qiym atga  ega 
b o im a g a n   qog‘oz  pullar  bilan  almashtirish  haqidagi  fikrga  olib  keldi. 
Ilk  q o g ‘oz  p u lla r  e ra m iz n in g  
XIT  a s rid a   X ito y d a,  Y e v ro p a   va 
Amerikada esa —  faqat XVTI—XVIII  asrlarda  paydo b o i d i.  Rossiyada 
qog'oz  pullar  (assignatsiyalar)  1769-yilda joriy  etilgan.
Qog‘oz  pullarning  mohiyati  shun d an  iboratki,  ular  pul  belgilari 
hisoblanadi va, odatda,  metallga ayirboshlanadi.  Shuning u c h u n  qog‘oz 
pullar m uom alada vakillik  qiymatiga ega b o i a d i  va xarid qilish  h am d a 
t o io v   vositasi  rolini  bajaradi.


Q o g ‘oz  pullarni  kirn  chiqarish  huquqiga  ega?  Davlatning  moliya 
m uassasasi  yoki  m arkaziy  ban k la r  qog‘oz  pullarn in g   em iten tlari 
b o iis h a d i.  Davlatning moliya muassasasi qog‘oz pullarni chiqarishdan 
bevosita o 'z  xarajatlarini qoplash uchun foydalanadi.  Markaziy banklar 
esa  bu  ishni  bilvosita  bajaradi,  y a’ni  ular  almashtirilmaydigan  bank- 
notalarni  chiqaradi  va  ularni  davlatga  ssudaga  taqdim   etadi,  davlat 
bu n d a y   banknotalarni  o ‘zining  budjet  xarajatlari  u ch u n   y o ‘naltiradi.
Shuni  qayd  qilish  zarurki,  qog‘oz  pullarning  iqtisodiy  tabiatiga 
k o ‘ra  ularga  m uom alaning  beqarorligi  va  qadrsizlanish  xosdir.
Q o g ‘oz  p ullar  emissiyasi  m iqdorlari,  afsuski,  tovar  va  t o i o v  
aylanishlarining  pullarga  b o ‘Igan  ehtiyoji  bilan  bog‘liq  emas.  Ular, 
odatda,  davlat xarajatlarini  moliyalashtirish,  budjet taqchilligini qoplash 
u c h u n  chiqariladi.  Bu  shuni  anglatadiki,  pullarning aylanishiga doimiy 
ehtiyoj  b o ‘lganida  yoki  hatto  u  kamayganida  ham   davlatning  pul 
m ab la g ia rig a   b o i g a n   ehtiyojlari  u  yoki  boshqa  sababga  k o ‘ra  o ‘sishi 
m um kin.  B unday  holda  qog‘oz  pullar  massasining  ko ‘payishi  qog'oz 
pullarning  haddan  ortiq  chiqarilganligini  bildiradiki,  bu  pullarning 
qadrsizlanishiga  olib  keladi.  Q og'oz  pullarning  haddan  tashqari  ko‘p 
em is s iy a s i  b ila n   b o g i i q   b o i g a n   b u n d a y   p u lla r n in g   in fla tsio n  
qadrsizlanishi  buning  tipik  ko ‘rinishidir.  Q og'oz  pullarning  qadrsiz- 
lanishi,  t o i o v   balansining  yaxshi  emasligi  (mam lakat  chet  ellardan 
o 'z i  amalga  oshirgan  to io v la rg a   nisbatan  kam roq  to io v la rn i  oigan), 
milliy  valuta  kursining  pasayishi  bilan  ham   b o g iiq   b o iis h i  mumkin. 
B uning  oqibatida  qog'oz  pullarga  ularning  tabiatiga  ko'ra  beqarorlik 
xos  b o i a d i .   B u n d a y   s h a ro itd a   q o g 'o z   p u llar,  shubhasiz,  xazina 
funksiyasini  bajarishga  yaroqsiz  b o ia d i.
Q o g 'o z   p u lla rg a   xos  b o i g a n   k a m c h ilik la r  k red it  p u lla rn in g  
qo ila n ilish i  tufayli  b irm u n c h a   bartaraf etilishi  mumkin.

Download 10,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish