Moliyaviy maslahatchisi sifatida faoliyat olib boradi(ishtirok etadi).
Bu o ‘rinda Markaziy bank hukum at tashkilotlari va korxonalarning
hisob raqamlarini yuritadi, soliqlami va boshqa tushum larni yig‘adi,
toMovlarni amalga oshiradi.
M arkaziy bank, qoidaga bino an , davlat budjetining kassa ijrosini
a m a lga oshiradi. D avlatga soliqlar va zay o m lard a n (obligatsiya-
larda n) tushgan d a ro m a d la r h u k u m at xarajatlarini qoplovchi M a r
kaziy bankdagi kazacheylikning foizsiz raqam iga o'tkaziladi (M oliya
vazirligi).
H ukum atning kreditori sifatida, Markaziy bank davlat zayomlarini
yangilarini m uom alaga chiqarish, joylashtirish, o ‘zining portfelini
t o ‘ldirish uchun davlat qog‘ozlarini sotib olish, davlatga (hukumatga)
t o ‘g ‘ri g ‘azna kreditlarini berish bilan shug'ullanadi.
Davlat budjetining taqchilligi sharoitida ko'pgina mamlakatlarda
Markaziy bankning hukumatni kreditlash va davlat qarzini boshqarish
funksiyalari kuchayadi. Markaziy bank davlat
qarzini boshqarish uchun
usullardan foydalanadi. Masalan, davlat majburiyatlarining kurslariga
t a ’sir ko‘rsatish maqsadida ularni sotadi va sotib oladi, sotish shartlarini
o'zgartiradi, turli y o ‘llar bilan xususiy investorlar uchun ularni
joziba-
dorligini oshiradi.
Davlatning vakili (agenti) funksiyasida, Markaziy bank m am lakat-
ning oltin-valuta zaxiralaridan foydalanadi, milliy pul birligi kursini
ushlab turish u c h u n valuta bozorlarida valuta intervensiyasi kabi
vositalardan foydalanadi.
Markaziy bank xalqaro valuta-kredit tashkilotlarda o ‘z mamlakati
n om idan qatnashadi.
Y u q o r i d a a ytib o ‘t ilg a n la rd a n , u m u m a n o lg an d a , M ark a z iy
bankning barcha funksiyalari o'zaro bog'liqdir. Davlatga kredit berish
orqali, markaziy bank kredit m uom ala vositalarini yaratadi. H u k u
m atning majburiyatlarini chiqarish va qoplash orqali, u ssuda foiziga
t a ’sir k o ‘rsatadi.
Sanab o ‘tilgan funksiyalari orqali Markaziy bank o ‘zining asosiy
m am lakat pul-kredit tizimini tartibga solish funksiyasiga asos yaratadi
va iqtisodiyotni tartibga soladi.
M arkaziy bankning pul-kredit siyosati umumiqtisodiy infratuzil-
m alarni tartibga solishning, bozor kon
yukturasini yuqori darajada ushlab turish, bandlikka ta ’sir o'tkazish,
in q iro z li tu s h u m l a r n in g oldini olishn in g ajralm as qismi sifatida
nam o y o n b o ‘ladi.
Xususan, M arkaziy b a n k to m o n id a n tijorat banklari likvidlik
darajasining yetarli m iqdorda b o ‘lishini t a ’minlash maqsadida vakillik
hisobvarag'idagi mablag‘lar monitoringi m untazam ravislida amalga
oshirib boriladi va ularning optimal darajada boMishi u ch u n barcha
zaairiy choralar k o ‘riladi.
Shuningdck, majburiy rezervlar normasi bank tizirnining Likvidlik
darajasidan kelib chiqqan holda o ‘zgartirib boriladi.
Markaziy bank ochiq bozordagi operatsiyalar ko'lamini kengaytirib
boradi. Bank tizimida q o ‘shim cha likvidlik yuzaga kelgan hollarda,
tijorat banklarining vaqtinchalik b o ‘sh pul m ablag‘larini Markaziy
bankning maxsus depozitlariga jalb qilish bilan bog‘liq sterilizatsiya
operatsiyalari amalga oshiriladi.
Bank tizimida vaqtinchalik likvidlik yetishmovchiligi liolati yuzaga
kelganda Markaziy bank likvidlik bilan t a ’minlash instrumentlaridan,
xususan:
Baho va qayta sotish sharti bilan, sotib olish operatsiyalari —
R E P O operatsiyalaridan, tijorat banklaridan xorijiy valutani (AQSH
dollari, yevro, yapon iyenasi va funt sterling), belgilangan muddat va
alm ashinuv kursida qayta sotish sharti bilan sotib olish operatsiyalari
— valutaviy SVOP operatsiyalaridan hamda qayta moliyalash mexa-
nizmlaridan foydalanadi.
Ichki valuta bozoridagi barqarorlikni t a ’minlash maqsadida bank-
lararo valuta bozorida oldi-sotdi operatsiyalari hajmi kengaytiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: