O. F. Fayzullayev, O. O. Fayzullayev, L. U. Maxmudov

Ikkinchi usul. Reaksiya tenglamasiga ko‘ra metalldan hosil bo‘lgan gidroksidning massasi: va oksiddan hosil bo‘lgan gidroksidning massasi bo‘ladi. Shularni hisobga olib, masalaning shartiga binoan quyidagi tenglamalar sistemasini tuzamiz:

Sistemadagi birinchi tenglama qiymatlarini ikkinchi tenglamaga qo‘ysak:

hosil bo‘ladi. Mazkur tenglamaga ketma-ket metallarning molyar (M) massalarini qo‘ysak, masala shartini kaliy qanoatlantiradi. Echimning qolgan qismi yuqoridagidan farq qilmaydi.
14.3. 14,15 g massali uchta tuz aralashmasi kuydirilganda 2,24 l (n.sh) gaz hosil bo‘lgan. Shu gazda 4,8 g magniy yondirilishi mumkin. Birinchi tuzda 31,84 % kaliy va 28,98 % noma’lum element va kislorod bor. Ikkinchi tuzda azot o‘zining yuqori oksidlanish darajasida, undagi kaliyning massa ulushi 38,614 %. Bundan tashqari tuz tarkibida kislorod ham bor. Uchinchi tuzning massasi olingan gazning massasidan 2,735 marta engil, unda 60,683 % noma’lum galogen va natriy bor. Boshlang‘ich aralashmadagi tuzlarning massalari va miqdorlari topilsin.
Yechish: Birinchi tuz uchun K_xR_yO_z formulani yozish mumkin. Uning formulasini topish uchun _O=100–(31,84+28,98)=39,18
ni hisoblaymiz.


Bu qiymatlardan birinchi tuzning KClO₃ ekanligi ko‘rinadi. Masalaning sharti asosida ikkinchi tuzning KNO₃ ekanligini gumon qilish mumkin. Tuzning tarkibi gumonga to‘g‘ri kelishini tasdiqlash uchun berilganlar asosida K_x(NO₃)_y ni tuzib,
ekanligini aniqlaymiz va
Demak, gumon to‘g‘ri. Uchinchi tuz tarkibidagi natriyning massa ulushi .
Bundan Demak, uchinchi tuz NaCl ekan.
Bu uch tuzning ikkitasidan gaz – kislorod ajralib chiqishi mumkin:
2KClO₃=2KCl+3O₂. 2KNO₃=2KNO₂+O₂.
Ajralib chiqqan kislorod 4,8 g magniyni yondirishga etganligi uchun: 2Mg+O₂=2MgO. 2·24:4,8=32:x. x=3,2 g O₂.
Buncha miqdor kislorod l keladi. Uchinchi tuzning massasi kislorodning massasidan 2,735 marta engil bo‘lganligi uchun natriy xloridning massasi: g. Qolgan tuzlar: KClO₃ va KNO₃ larning umumiy massasi: m=14,15–1,17=12,98 g.
KClO₃ – x, KNO₃ – y deb olsak va aniqlangan qiymatlar hamda yuqoridagi reaksiya tenglamalaridan foydalansak:
2·122,5:x=3·22,4:a. a=67,2x/245=0,274x.
2·101:y=22,4:b. b=22,4y/202=0,11y)

Tenglamalar sistemasini echganda y=8,03 g KNO₃ va x=4,95 g KClO₃ borligi topiladi. Aniqlangan qiymatlar asosida tuzlarning modda miqdorlari hisoblanadi:
mol; mol;
mol.
14.4. Ekvimolekulyar miqdorlarda olingan ikki valentli metallar karbonatlaridan tayyorlangan aralashma qizdirilganda aralashmaning massasi boshlang‘ich massasiga ko‘ra 32,33 % ga kamaygan. Qaysi metallarning karbonatlari olingan bo‘lishi mumkin?
Yechish: Reaksiya tenglamasini tuzamiz:
MCO₃+MeCO₃=MO+MeO+2CO₂.
Masalani yechish uchun qoldiqning massa ulushini topamiz: =100–32,33=67,67 %. Shu asosda quyidagi tenglamani tuzish mumkin:
Tenglamaga tegishli qiymatlar qo‘yilsa,
0,6767(M+Me+120)=M+Me+32.
Bundan M=152,18–Me hosil bo’ladi. Ko‘rinadiki, metalning nisbiy atom massasi 150 dan kichik bo‘lishi kerak. Me ning o‘rniga turli metallarning nisbiy atom massalarini qo‘yib, M ni topish mumkin:
M=152–24=128. 24 – Mg; 128 – bunday metall yo‘q.