O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

harbiy xizmatdan bo ‘yin  toblash,  saklar,  Garmodiy.
5-§.  Q adim gi yunon  m adaniyati.  M e’m orchilik,  haykaltaroshlik
O lim piyadagi  Zevs  ibodatxonasi  tasviri
Pavsaniy.  E lladaning  tasviri, V,  X, 2-3.  XI,  1-2,5
Pavsaniy eram izning II asridagi qadim gi yunon yozuvchisi.  Uning 
"Elladaning  ta s v ir i”  asari  qadim gi  Yunonistonning  m e'm orchiligi 
va  san 'atining  eng  mashhur  namunalari  bo 'yicha  о ‘ziga  xos  y o
 
7 
ко 'rsatgich  vazifasini о 'taydi.
2. 
Z e v s   ibodatxonasi  va  haykali  e le y lik la r1  uru sh d a  Pisani  bosib 
oldilar  va  h a m d a   pisaliklar  bilan  u lard an   ajralib  ketgan  atrofdagi 
o ‘sha  m anzilg o h larn i  bosib  olishdan  tu sh g a n   oMjadan  qurilgan  edi.
Bu  haykalni  yaratuvehisi  Fidiy  ekanligi  Zevsni  oy o g ‘idagi: 
“Xar- 
lendning  o ‘gMi  Fidiy  afinalik,  meni  yaratdi” degan  yozuv  guvohlik  beradi.
Ibodatxona  doriy  uslubida  qurilgan  va  peristil2  m avjud.  U  m ahal- 
liy  tosh  -   p o ro sd a n  
bunyod  qilingan.  B alandligi  fro n to n g a c h a 3  68
209

---

fut4.  Uning  quruvchisi  mahalliy  aholidan  Libon  (tomdagi)  cherepitsa 
pishirilgan  loydan  emas,  pentelikon 
marmaridan 
cherepitsa  shaklida 
ishlangan...  Olimpdagi  ibodatxona  tomining  har  ikki  tonionida  oltin  suvi 
yugurtirilgan  jo m la r  turadi.  Olimpdagi  butun  ibodatxona  atrofi  bo'y icha 
friz5ning  tashqi 
tomonida  urushda  axeylarni  yengan,  Korinfni  olgan 
va  u  yerda  yashagan  doriylarni  haydab  yuborgan  rimlik  lashkarboshi 
M um m iyga b a g ‘ishlangan, soni 2 1  ta b o ‘lgan tilla suvi yuritilgan qalqonlar 
osilib  turadi.  Frontonlarga  kelganda,  oldida  Pelops  va  E nom ay  ja n g  
aravalari  musobaqaga  tayvorgarlik  k o ‘rayotganh  va  har  ikki  tomondan 
bu  poygaga  tayyorgarlik  tasviriangan.  Zevsning  tasviri  aynan  frontonlar 
o ‘rtasida amalga  oshirilgan;  Zevsdan  o ‘ngga  Enomay,  uning  boshi  qalqon 
bilan himoyalangan;  uning yonida xotini  Steropa.  u Atlantaning qizlaridan 
biri  edi;  otlarni  oldida  E nom ayning  haydovchisi  boMgan  Mirtil  o ‘tiribdi; 
otlaming soni 4 ta;  Mirtilning orqasida  ikki  kishi  ismlari  n o m a ’Ium, albatta 
ular  Enom ay  ham  otlarga  qarashga  buyruq  bergan  kishilar.  Bu  tomonda 
eng  chetga Kladey7; eleyliklar tomonidan Alfevdan tashqari  boshqa barcha 
daryolarga  nisbatan  e ’tiqod  qilinadi.  Zevsdan  o ‘ng  tomonda  Pelops  va 
G ippodam iya8  tasviriangan.  Keyin  Pelopsning  aravasi  va  uning  otlari; 
bular  ham  Pelopsning  otboqarlari.  Va  bu  yerda  fronton  chetida  qisqaradi, 
shuning uchun  bu yerda  ham Alfey  tasvirlanadi.
O lim p d a   G eraklni  q ah ram o n lik larin i  katta  qism i  ta sviriangan.  Ibo- 
d a tx o n a n in g  oldingi eshiklari ustida a rk ad iy a t o ‘ngMziga ov, G e rak ln in g  
Frakiyalik  D iom ed,  Erifeyadagi  G e re o n   bilan  olishuvi  tasviriangan.
3. 
A g a r   m is  eshiklar  orqali  k irilganda,  o ‘ngda  k o lo n n alar  oldida 
Ifit (arg o n av tlard an   biri)  uni  g u lc h a m b a r  bilan  ayol  b e z a m o q d a .  U larda 
distix s h a k lid a  yo zu v  “ m u ro s a ” d e g a n m a ’n o n ib ild ira d i. Ib o d atx o n an in g  
ichida h am   k o lo n n alar bor.  I b o d a tx o n a n in g  har  ikki to m o n id a   baland  va 
ularni  ichida  galerey a  bor,  ular  orqali  hay k alg a  y aq in lash ish   m u m k in . 
Shu  y e rd a   to m g a   chiqish  uchun  q u y m a   z in ap o y a  bor.
XI.  I.  Taxtda  x u d o   o ‘tiribdi,  unin g   gavdasi  oltin  va  fil  suyagidan 
y asalgan.  U n in g   bo sh id a  g o ‘yo k i  zay tu n   novdalaridan  g u lcham bar, 
o ‘ng  qoMida  u  G ‘aiaba  m a ’budasini  u sh lab   turibdi,  u  ham   oltin  va  fil 
su y ag id an   yasalg an ,  u ning  boshida  b e lb o g 4  va  gulcham bar.
X u d o n in g  chap  qoMida turli  rangli  m etallar bilan  ranglangan  asoda 
o ‘tirgan  q u sh -b u  burgut. X u d o n in g  oyoq kiyimi va yopinchigM oltindan, 
va yopingM chiga  h a y v o n la r tasviriangan,  gullardan  dala  nilufari.
II.Taxt  oltin,  qora  daraxt  va  fil  suyagi  bilan  bezatilgan.  Unda
210

---

hayvonlar  rel’e f   shaklida  va  rasm   tasvirlari  k o ‘rinishida.  Taxtning  har 
bir o y o g 'id a   raqsga tu shayotgan figurada t o ‘rt “ G 'a la b a ”,  boshqa ikkitasi 
pastga  har  bir  oyogMarda  tasvirlangan.  Oldingi  oyoqlarning  har  birida 
S f in k s la r   o ‘g ‘irlagan  fivalik  bolalar yotadi,  sfinkslar ostida Apollon  va
O ' z   bolalari  bilan  g ‘u rurlangan  faqat  ikki  bolani  -   A k allan   va 
A rtem id an i  tu q q a n   m a ’buda  Letani  ustidan  kulgan.  H a q o ra tla n g a n   Leta 
q aso s  olish g a  c h a n q o q   b o ‘ldi.  A pollon  o ‘z  o ‘qi  bilan  N iobani  barch a 
o ‘g ‘illarini,  A rtem id an i  o ‘z  o ‘qi  bilan  u ning  barch a  qizlarini  o ‘ldirdi.
A rtem id a  k a m o n   o ‘qlari  bilan  N io b a n in g   bolalarini  o ‘ldirm oqda. 
H avkal  oldida  pol  oq  em as,  qora  m a r m a r   bilan  qoplangan.  Bu  qora 
kenglikni  bu  y e rg a   quyiladigan  m oyni  ushlab  turadigan  paross 
m a rm a rid a n   bir  oz  k o ‘tarilgan  y o ‘1ak  o ‘rab  turadi.  M o y   O lim p d ag i 
haykal  uchun  j u d a   foydali:  bu  m o y   fil  suyagini  A ltis 10  botq oqli 
havosi  keltirishi  m u m k in   boMgan  buzilishdan  saqlash  vositasi  boMib 
x iz m a t  qfladi.