O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

F ors  q o ‘sh in in in g  y u rish   tartibi
Kvint  K ursiy  Ruf.  Iskandar tarixi.  III. 3, 8-25
Rim  tarixchisi Kvint K ursiy R u f  10 jild li  "Iskandar ta rix i” asarini 
yozgan.  Ushbu  asarning  1-2 jild la r i  bizgacha  yetib  kelmagan.  K vint 
Kursiy Rufning yashagan yilla ri aniq emas  (taxminan  er.avv.  I asr yo k i
109

---

eramizning  I  asrlari).  Lekin  ko'pchilik  olimlarning  fikricha,  и  Rim 
im peratori K lavdiyning (eramizning 41 -5 4 yillari) zam ondoshi bo 'tgan. 
Tarixchi asarida qadim gi fo r s  qo 'shinlariga o id  qimmatli  ma ’lumotlar  ^ 
berilgan.
3.  ...(8)  Q ad im g i  od atg a  k o ‘ra,  forslard a  yurishni  chiqish  fa­
qat  qu y o sh   ch iq ish id an   boshlash  qabul  qilingan  edi.  Y o ru g 1  kun 
boshlanishi  bilan  po d sh o   c hodiridan  y u ris h g a   c hiqishga  b u r g ‘u  bilan 
belgi  berar  edilar.  P o d sh o   chodiri  ustidan  to g ‘  billuri  o ‘rnatilgan 
quyosh tasviri y a ra q la r edi.  Bu tasvir sh u n d ay   o ‘rnatilgan  ediki,  h a m m a  
to m o n d a n   k o ‘rish  m u m k in   edi.  (9)  Fors  q o ‘shining  tartibi  quyidagicha 
edi:  oldinda  k u m u sh   m e h ro b d a   olovni  olib  b o rar  edilar,  uni  forslar 
m u q a d d a s   va  abadiy 1  deb,  e ’tiqod  qilar  edilar.  B evosita  m e h ro b n in g  
orqasidan  q ad im iy  m a d h iy a n i k uylagan  kohin  b orar edi.  (10) M u q a d d a s 
o lovga  q iz g 'is h   y o p in c h iq   kiygan  365  o ‘sm ir  kohin  ham rohlik  qilar 
edi.  U lar  soni  yildagi  k u n lar  so n ig a  ten g   kelar  edi,  chu n k i  forslarda 
yil  rim liklarnikiga  ten g   edi.  (11)  Keyin  oq  otlar  a x u ra m a z d a   (Yupiter) 
ning  m u q a d d a s   aravasini  olib  b orar  edi.  B u   otlar  orqasidan  misli 
k o ‘rilm agan  kattalikdagi  otni  olib  b orar  edilar.  Otlarni  olib  boradigan 
o d a m la r oq  kiyingan edilar va oltin q am ch ilarg a ega edilar. (12) Ulardan 
uzoq  b o ‘lm ag an   o rq a d a   k o ‘p  m iq d o r  v a   k u m u sh   o ‘y m a   b e zak lar  bilan 
qo p lan g an   10  arav a  b orar  edi.  (13)  A ra v a la r  orqasidan  12  qabilaning 
bir-biridan  q u ro l-y a ro g ‘i  va  tashqi  k o ‘rinishi  bilan  farq  qiladigan 
otliqlar  b o ra r  edi.  K eyin  forslar  “oMmaslar”  deb  n o m la n g a n la r  borar 
edi,  ular  10  m in g   atrofida  edi.  U lar  o ‘z larin in g   varvar  hasham lari  bilan 
ajralib  tu rar edi;  ulardan  birlari  oltin  zanjir taqib  olgan,  boshqalari  oltin 
bilan  bezatilgan  kiyim  va  hatto  m arv arid   tikilgan,  uzun  yengli  tunika 
kiygan  edilar.  (14)  U lardan  u n c h a   uzoq  b o ‘im agan  m aso fad a  15000 
kishidan  tarkib  topgan  p o d sh o   qarindoshlari  deb  ataladigan  qism  borar 
edi.  Bu  ayollarga  yaqin  bezan g an   o lo m o n   yarogMari  chiroyligidan 
k o ‘ra,  kiyim i  hasham ati  bilan  o ‘ziga  tortar edi.  (15)  U la rn in g  orqasidan 
boray o tg an  qism   “ D o riforlar” n o m id a edi.  U lar odatda, p o d sh o   kiyimini 
olib y u ra r edilar va  b archa  ustidan  k o ‘tarilib turadigan  p o d sh o n in g   o ‘zi 
yurad ig an   a rav a  o ldida  y u r a r   edilar.  (16)  U n in g   aravasi  ikki  tom oni 
oltin  va  k u m u sh d a n   quyilgan  x u d o la r  tasviri  bilan  bezalgan  edi. 
B o 'y i n tu ru q   q im m a tb a h o   to sh lar  bilan  q o p la n g a n   edi;  un d an   uzunligi
110

---

lokot  boMgan  ikkita  oltin  haykal  k o ‘tarilib  turar  edi.  U lardan  biri 
N inni,  boshqasi  Belani  tasvirlaydi.  Bu  ikki  tasvirlar  o ‘rtasida  qanotlari 
y oy ilg an ,  g o 'y o k i   p a rv o z g a   tayyor  turgan  m u q a d d a s   oltin  burgut  turar 
edi.  (1 7 )  P o d sh o n in g   kiyimi  hatto  u m u m iy   hasham   ichida  ham   ajralib 
turar  edi;  unin g   qizil  tunikasi  o ‘rtasi  oq  bilan  tikilgan  edi;  oltin  bilan 
tikilgan  m antiyani,  bir-birini  c h o ‘qiyotgan  oltin  kalxatlar  b e z a r  edi. 
(18)  Ayollarga  o ‘x s h a b   bogMangan  oltin  b e lb o g 'd a   aqinak  osilgan  edi, 
qini  q im m a tb a h o   toshlar  bilan  qoplangan  edi.  (19)  Podsho  tojini  forslar 
kidara deb atar edilar. Tojning usti oq yoMli k o ‘k b elb o g 4 bilan bogMangan 
edi.  (20)  Podsho  aravasi  orqasidan  10000  nayzabardorlar  borar edi.  Ular 
uchlari  oltin  bilan  kovsharlangan  kum ush  bilan  bezalgan  nayzani  olib 
borar edilar.  ( 2 1)  Podsho aravasining chap va o ‘ng tom onidan yuradigan, 
uni  yaqinlaridan  200  ta cha  z o d a g o n 'p o d s h o g a   ham rohlik  qilar  edilar. 
Ular kolonnasini  30000  piyoda tugallar edi,  uning  orqasidan  podshoning 
400  otlari  borar edi.  (22) Nihoyat,  bir stadiya  m asofada arava yurar.  unda 
D oroning  onasi  Sizigambani  olib  borar  edilar.  Podsho  xotini  boshqa 
aravada  edi,  ikki  m alikaga  ham rohlik  qilgan  k o ‘pgina  ayollar  ular 
orqasida  otlarda  borar  edilar.  (23)  U lar  orqasidan  (forslarda)  arm am ak s 
deb  ataladigan  15  yopiq  arava2  borar  edi.  Ularda  podshoning  bolalari, 
tarbiyachilar,  bu  xalqlarda  hech  ham  tahqirli  jo n z o t  hisoblanm agan 
haram  o g ‘alari  olo m oni  borar edi.  (24)  K eyin  podsholarcha  kiyingan  va 
bezangan  365  podsho joriyalari  borar  edi.  Ularning  orqasida  600  xachir 
va  300  tuyalarda  podsho  xazinasini  olib  borar  edilar.  U n g a  k am ondan 
o ‘q  otadigan  o ‘qchi  q o 'riq ch ilar  ham rohlik  qilar  edi.  (25)  Bevosita  bu 
kolonna orqasidan  podshoning d o ‘stlari  va yaqinlarining xotinlari  h am da 
savdogarlar  olom oni  va  oboz  xizmatchilari  borar  edilar,  s o ‘ngida yengil 
qurollanganlarning  aryergardi  -   q o ‘shinni  t o ‘zib  ketmasligi  uchun 
belgilangan  har  bir qism  harbiy boshligM  boshchiligida  borar edi.
I  Abadiy-otashparastlik  dinida  quyosh  va  olov  iloh  Axuramazdaning 
mujassamligi sanalar edi.
2. Arava- kibitka
Хрестоматия no  истории  древнего мира.