O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

  Л/, 
1991.79-80 стр 
H arb iy  isloh ot
Ksenofont  qadim gi  yunon  tarixchisi,  (er.  avv. 
430-yil-er.  avv. 
355-yillar  atrofi)  "Ekonom ika”  asarida  Eronning  h a rb iy-m a ’muriy 
tizim i to 'g'risida  qim m atli та 'lunwtlar qoldirgan..  U  shahzoda kichik 
Kayxusrav  qo 'shinida  (er.  avv.  V  asr)  yollan m a  askar  bo 'lib  xizm at 
qildi.  Shahzoda о ‘z  akasi Artakserks bilan taxt uchun kurashdi.  Tarixchi 
Ahmoniylar davlatida harbiy ish qanday  y o  'Iga  qo ‘yilgan i to 'g 'risida 
та ’lumot beradi.
Fors podshosi  harbiy  ish t o 'g 'r i s i d a   o ' t a g ' a m g ' o ' r l i k   qilishiga  biz 
rozim iz:  u  o 'l p o n   y ig 'a d ig a n   har  bir  xalqni  h o k im ig a   q an ch a  otliqlar, 
kam onchilar,  o ' q   o tu v c h ila r  va  qalqon  bilan  quro llan g an larn i  saqlash 
lo zim ligiga  k o 'r s a t m a   berdi,  q o ‘1  ostidagilarni  boshqarish  uchun  ular 
q an ch a  kerak,  d u sh m a n   bostirib  kirganda  m a m la k a t  h im o y asig a  ular 
q a n c h a   ushlab  turilishi  kerakligiga  k o 'r s a tm a   berdi.  B undan  tashqari, 
u  a k r o p o lla r ld a   garnizonlarni  saqlab  turadi,  ularni  topshiriq  berilgan
108

---

hokim   saqlab turadi,  p o d sh o  esa  h a r y i l i   t o 'l a  q u ro l-a n jo m d a   b o 'lis h ig a  
k o 'r s a tm a   berilgan  y o lla n m a   askar  va  bosliqa  q o ‘shinlarni  k o ‘rigini 
o 'tk a z a d i.  U   g a rn izo n lard an   tashqari,  barchani  y i g ‘ilish  o ‘tkazish 
belgilangan  bir  j o y d a   y ig 'a d i.  Q a ro rg o h d a  
yaq in   turganlarni  o ‘zi, 
uzoqda  y ash a y d ig a n la rn i  k o 'ris h   uchun  ishonchli  kishilarni  yuboradi. 
T o 'la   a n jo m d a   va  y a x sh i  otlar  va  qurol  bilan  q o 's h in n i  taqdim   eta 
bilgan  k o m e n d a n t  va  xiliarxiardan  yoki  satraplardan  yuqori  lavozim ga 
k o 'ta r ila d i,q im m a tli  s o v g 'a l a r b i l a n   taqdirlanadi. P o d s h o g a rn iz o n la rg a  
nisbatan  u q u v siz   yoki  t a ’magirligi  uchun  n o in s o f  deb  to pilganlarni, 
o g 'i r  ja z o la rg a   duch  qiladi  va  boshliqlikdan  chetlatib,  b o sh q a la r  bilan 
alm ashtiradi.  U n in g   h arb iy   ishga  b u n d a y   niunosabati,  sh u b h asiz 
g 'a m x o 'r l i g i n i   k o 'rsa ta d i.  B undan  tashqari,  m a m la k a tin in g   bir  qism ini 
o 'z i   aylanib  chiqadi  va  k o 'ra d i,  bir  qism ini  y u b o rila d ig a n   ishonchli 
o d a m la r  orqali  va  a g a r  h o k im la r  yerni  y ash n a g a n ,  ishlov  berilgan  va 
o 'z ig a   m os  m o 'I - k o ' l   daraxt  va  m e v a la r  bilan  k o 'rs a ts a ,  u n g a  (yana) 
viloyatlarni  q o 's h i b  beradi, s o v g ' a v a   faxriy egarlar bilan m ukofotlaydi. 
A g ar  yerga  ishlov  berilm agani,  ularn in g   qattiq  q o 'llig i  tufayli  aholi 
kam ligi  uch u n ,  o g 'i r   x ulq-atvori  yo k i  beparvoligini  k o 'rsa la r,  ularni 
jazo la y d i  va  vazifasidan  olib  b o sh q a  hokim larni  ta y in la y d i...  Ular 
to m o n d a n   ikki  v a z ifa g a   tayiniangan  boshliqlar  bir  o 'z la ri  aholi  va 
ishlayotganlar  ustidan  boshchilik  qiladi,  soliqlarni  y i g 'a d i ;   boshqasi 
qurolli  garn izo n larg a  rahbarlik  qiladi.  A g a r  q o 'm o n d o n   m am la k a tn i 
y etarlicha  h im o y a   qilm asa,  aholi  b o sh lig 'i  va  ishlov  berish  m udiri 
q o 'riq la s h   y o 'q lig i  sababli  m e h n a t  qilish  m u m k in   e m a s  deb,  z im d a n  
xab ar  beradi;  a g ar  k o m e n d a n t  tinchlikni  t a ’m in lam asa,  y e rg a   ishlov 
berish bosh I ig 'id a  y e rg a  aholi k a m jo y la s h g a n  b o 'l s a  va ishlov b erilm asa 
bu  haqda  z im d a n   x a b a r  beriladi.
Хрестоматия no истории  древнего мири.  М.,  1991.80-81  стр.