O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

G erod ot.  M a ssa g e tla rn in g   o zod lik   k u rash i
204. 
G ‘arb d an   K aspiy  dengizi,  K a v k a z   bilan  ch eg arad o sh ,  sharq- 
da  esa  q u y o sh   chiqish  to in o n d a  u n g a  cheksiz  k o ‘z  ilg‘a m a y d ig a n
115

---

tekislik  tu tashadi.  B u   ulkan  tekislikni  k o 'p c h ilik   qism ini  tilga  olingan 
m assag etlar egallaydi,  ularga  qarshi  K a y x u s ra v   urush  qilishni  o 'y la d i. 
K a y x u s ra v d a   bu  y u rish g a  undaydigan  j u d a   m u h im   sab ab lar  bo r  edi. 
E n g   avvalo,  o 'z in i  odam lard an   yuqori  d e b   bildi,  keyin  unga  barcha 
u rushlarda  baxt  kulib  boqdi.  A xir  K ay x u srav   qarshi  borgan  hech  bir 
xalq  o ' z   halokatidan  qochib  qutula  olm adi.
205.  M a ssa g e tla r  malikasi  m arhum   p o d s h o n in g   rafiqasi  edi.  Uni 
T o 'm a ris   deb atar edilar.  U n g a  K ay x u srav   elchilarni  sovchilik  bahonasi 
bilan g o ‘yo k i uni o ‘z ig a x o tin  qilish m a q s a d i d a j o ‘natdi.  Lekin T o 'm a ris  
K ay x u sra v   u n g a  uylanish  em as,  m assa g e tla r  podsholigi  ilinjida  ekanini 
tu shundi  v a   uni  rad  qildi.  Shunda  K a y x u sra v   ayyorlik  bilan  m aq sad ig a 
erisha  olinagani  uchun  niassagetlarga  qarshi  ochiq  urush  bilan  keldi. 
Q o ‘shinni  o ‘tkazish  uchun  podsho  A rak s  d ary o sig a  ponton  k o 'p r ik la r  
qurushni, k o ‘p rik la rtu rg a n  kem alarda esa m i n o r a l a r k o ‘tarishni buyurdi.
206.  K ay x u srav   q o 's h in i  bu  ish lar  bilan  band  ekan,  T o ‘maris 
c h o p a r  orqali  K a y x u sra v g a   m ana  buni  a y tish g a  buyurdi:  m idiyaliklar 
podshosi  o ‘z  niyatingdan  qayt.  A xir  sen  old in d an   b ilm ay san k u ,  bu 
k o ‘priklarni  quru sh   sen  uchun  y a x sh ilik k a   x iz m a t  q ila d im i-y o ‘qmi, 
q o 'y   buni,  o ‘z  dav latin g   ustidan  po d sh o lik   qil  va  biz  o 'z - o 'z i n i i z g a  
hokim   b o 'lg a n im iz g a   hasad  q ilm a ...
214.  T o 'm a r is   K ayxusrav  urii  s o 'z i g a   e ’tib o r  b erm aganini  bilib, 
barcha  q o 's h in i  bilan  forslarga  hujum   qildi.  Bu  j a n g   bilishim cha, 
v a r v a r la r o 'r ta s id a g i e ng s h a fq a ts iz ja n g la rd a n  biri  b o 'ld i. Aytishlaricha, 
raqiblar  bir-birovlariga  q aram a-qarshi  turib,  uzo q d an   k a m o n la rd a n   o 'q  
y o g 'd irg a n la r.  K ey in   o 'q   zaxirasini  tugatib,  x a n ja r  va  nay zalar  bilan 
q o 'l m a - q o 'l   j a n g g a   tashlandilar,  raqiblar  u zo q   urushdilar,  hech  kim 
chekinishni  istam adi.  N ihoyat,  m assag etlar  yengdilar.  Deyarli  barcha 
fors  q o 's h in i j a n g   m a y d o n id a   qoldi,  K a y x u s ra v   o 'z i  ham   halok  b o 'ld i. 
T o 'm a ris  esa sh a ro b  m eshini  odam   q oniga to 'ld ir d i,  keyin  o 'lg a n   forslar 
ichidan  K a y x u s ra v n in g   ja sa d in i  topishni  buyurdi.  K ay x u sra v n in g  
jasadini  topganlarida,  m alika  boshini  m e s h g a   tiqishni  buyurdi.  Keyin 
m a rh u m   ustidan  m a z a x   qilib,  shunday  d e y a   boshladi:  Sen  baribir  meni 
halok qilding,  m en tirik  qolib,  seni j a n g d a  y e n g a n   b o 'ls a m - d a ,  ayyorlik 
bilan  o 'g ' l i m n i   bosib  olding.  Sh u n in g   uch u n ,  m a n a   endi  seni  qon  bilan 
to 'y d ira m a n :  K ay x u sra v n in g  o 'lim i t o 'g ' r i s i d a  k o 'p  hikoyalarni  ichidan 
tax m in im g a   k o 'r a ,  en g   ishonchlisi  shu.
Хрестоматия no истории  древнего мира.
  M ,  
1991  74-75 стр
116

---