O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Xamat-er.avv  IX  asrning  II  yarm ida  Damashq  o'z  qudralining  yuqori 
cho ‘qqisiga chiqdi va hukmronligi ostida butun Suriya va Falastinni birlashtirishga 
harakat  qildi.  Ushbu  matnda  tasvirlangan  Xamat  davlatining  о 'z  mustaqilligini 
saqlab  qolish  uchun  Damashq  tazyiqiga  qarshi  muvafaqqiyatli  qarshiligi  tub 
bw ilish   lahzasi  bo 'Idi.  Xamat  podshosi  Damashqning  bosqinchilik  harakatiga 
qarshi harakatini tavsijlaydi.
D a n u n iitla r   podshosi A zita v a d d i y ozu vi
Danuniitlar  podsh osi  A zitavaddi  yo zu vi  1947-yil  Q oratepadan 
(Turkiya)  topilgan  bo 'lib,  ikki  tilda  (Finikiya  va Xett)  yozilgan.  Main 
er.  aw .  IX  asrning so 'nggi choragida tuzilgan.
M en  -   A zitav ad d i,  Vaal  y o rlaq ag an ,  V aalning  quli,  qudratli  er- 
kak,  d an u n iitlar  podshosi.  Vaal  meni  danuniitlarga  ota  va  o n a   qilib 
q o 'y d i ,  m en  danuniitlarni  jo n la n tirish im   uch u n   m en  A d an   Vodiysi 
yerlarini  qu y o sh   chiqishidan  uning  b o tish ig a c h a   kengaytirish  uchun 
va  m en in g   v a q tim d a   d anuniitlarda  h ar  q an d a y   faravonlik,  m o ‘l- 
k o 'llik   va  to 'k in lik   b o 'lg a n  
edi.  Va  m en  Paxridagi  buzilganlarni 
qayta 
tikiadim   va  otlarga,  qalqonlarga  qalqon,  q o 's h in g a   q o 's h i n
97

---

q o ‘shdim   -   Vail  v a   m a 'b u d a l a r   m a rh am ati  bilan  men  d im oqdorlarni 
y a n c h d im ,  m a m la k a td a   boMgan  y o vuzlikni  y o ‘q  qildim ,  va  h u km ronlik 
uyim   farovonligini  t a ’m in la d im ...  Va  m en  otam   taxtiga  o ‘tirdim  va 
po d sh o lar  m e n g a   qarshi  d u sh m a n lik   qilsalar-da -   odilligim,  donoligim  
va  q a lb im n in g   oehiqligi  b o ‘yicha  barcha  p odsholar  bilan  tinchiik 
tuzdim .  Va  m e n   barch a  ch ek k alard a,  c h e g a ra lard a   kuchli  m u d o faa 
inshootlari  qurd im ,  y o v u z   odam lar,  q ism la r  boshligM  boMmagan jo y d a  
M o p sh a   U y ig a   qaram   boM maganlar  o ‘z  oyogMm  ostiga  ta shladim .
Va  jo y la r d a   dan u n iitlar  tinch  yashashi  uchun  qishloqlar  qurdim   va 
m e n g a c h a   o ‘tgan  barcha  p o d sh o la r  b o 'y s u n d ir a   olm agan  g ‘arbdagi 
kuchli  m am lak atlarn i  m en  b o ‘y s u n d ird im .  M en   Azitavaddi  ularni 
qaram   qildim ,  aholisini  esa  sharqdagi  chegaralariniga,  danuniitlarni 
esa  yerg a  k o ‘chirdim .  Va  ular  danuniitlar  m e n in g   kunlarim da  A d an a 
V odiysining  barcha  jo y la rid a   quyosh  c hiqqan  to m o n d an   u  botgan 
jo y g a c h a   yashadilar.  H atto  ilgari  xatarli  boMgan,  o d a m la r  y u rish g a  
q o 'r q q a n   yoMlarda  m e n in g  k u n la rim d a ...  Vaal va m a ’budlar m arham ati 
bilan  va  barcha  k u n la rim d a   moM-koMchilik v a  sh ukronalik va  t o ‘kinlik 
va  danuniitlarda  va  barcha A d an   V odiysida  tinchiik  boMdi.  Va  m en  bu 
shaharni  qurdim   va  unga  A zitavaddi  nom ini  berdim ,  chunki  Vaal  va 
R e s h e f   meni  q u rish g a  y u b o rd ila r  va  m en  V aalning  sharofati  bilan  va 
R esh efn in g   sharofati  bilan  moM-koMchilikda,  sh ukronalikda,  toMcin- 
likda,  tinchlikda  qurdim ,  A dan  vodiysi  va  M o p s h a n in g   tayanchi  boMib 
x iz m a t  qilishi  u chun,  m e n in g   k u n la rim d a   A dan  vodiysi  m am la k a tid a  
j 
moM-koMchilik  va  r o h a t-fa ro g ‘at  boMgan  edi  va  m en in g   k unlarim da 
danuniitlarda toliqqan o d am   y o ‘q edi. Va bu shaharni  qurib, unga Vaalni 
jo y la sh tird im .  B arch a m a ’b u d lar tasviriga qu rb o n lik la r majburiyati:  har 
yillik  buqalarni  q u rb o n lik   keltirish,  q o ‘yni  yerni  sh udgorlash  vaq tid a 
i 
keltirish,  o ‘rim  p a y tid a 
keltirish  va  Vaal  A zita v a d d ig a   hayot  bilan 
y orlaq ay d i  va  k o ‘p  yil  va  yaxshi  podsholik,  barch a  po d sh o lar  ustidan 
j 
kuchli h o k im iy a t bilan y o rlaq ay d i -  Vaal  v a  shaharni  barcha m ab u d alari 
| 
A z itav ad d ig a  uzoq  kunlik  va 
k o ‘p  yillik  va  e z g u   podsholik  qilish, 
barcha  p o d sh o la r  ustidan  kuchli  h o k im iy a t  bersin.  Va  bu  sh ah ar  non 
va  vin o   bilan  moM-koM  boMadi,  u n d a  y a sh a y d ig a n   xalq  yirik  q o ram o l 
va  q o ‘ylarga,  n o n   va  v in o g a   egalik  qiladi;  va  soni  k o ‘payib  ishlaydi(?) 
Soni k o ‘payib A z ita v a d d ig a   va M o p sh a uyiga. Vaal v a  m a ’budlar uchun
98

---

xi/.mat  qiladi.  A g a r  q a n d a y d ir  po d sh o   v a   p o dsholardan,  zodagon  va 
/.odagonlardan  yoki  q a n d a y d ir o d am   bu  lavhalardan  A zitavaddi  ismini 
o 'c h ir ib   o ‘z  ismini  y o z s a   yoki  bu  shaharni  istab  va  A zitavaddi  qilgan 
bu  lavhalarni  y o 'q   qilsa  va  b o sh q a  lavhalarni  qilsa  va  o ‘z  ismini  ularga 
yozsa,  u  o clik o 'z lig id a n ,  nafratlanib  yoki  a c h ch iq lan ib   lavhalarni  olib 
tashlasa.  lining  tan g rin in g   o 'g 'illa r in i,  butun  u ru g 'in i,  o 's h a   podsholik 
qiladiganni  va  o 's h a   podshoni  va  o 's h a   o d a m n i  kim  b o 'lm a s in   yerni  va 
abadiy q u y o sh n i  y aratg an   S a m o   hukm d o ri  va  el  y o 'q   qilsin. Azitavaddi 
ismi  esa  qu y o sh   va  oy  ismi  kabi  to ab ad   saqlanadi.