O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

qarzi uchun qul qilish.
4-§. Yunon-fors urushlari
G erodot. Tarix
VII. 145. B archa ellinlar u m u m ellin ishida “yaxshi u lu sh n i” tan- 
laganlar bir j o y g a to ‘plandilar. K en g ash qurdilar, eng a v v a lo d u s h ­
m an lik v a o ‘zaro urushlarni t o ‘xtatishga ahd qilib, qasam o stid a ittifoq 
tu z d ila r... U lar im koniyati b o ‘lsa, barch a ellinlarni birlashtirish va 
u m u m iy x a v f oldida birgalikda harakat qilishga undashni istadilar.
VII. 104. L a k e d e m o n la r bilan ish sh u n d ay kechdi: u l a r y a k k a m a -
y a k k a o lish u v d a boshqa xalqlar kabi dovyuraklik bilan kurashadilar, 
ularning barchasi j a n g d a du n y o d ag i barcha xalq lard an a ’lo. H a q iq a ta n
ham , ular erkin, lekin barcha m u n o sa b a tla rd a emas. U larda h u k m d o r
bor-bu q o nun, u n d an ular xalqing sendan (K serk s) q o ‘rq q a n d a n k o ‘ra 
k o 'p r o q q o ‘rqadilar. Q o n u n n in g a m r i h a m m a vaqt bitta va o ‘zgarishsiz: 
q on u n j a n g d a d u sh m a n n in g h ar qan d ay harbiy kuchi oldida safda qolib 
y e n g ish , yoki o ‘zi halok boMishni b u y u r a d i...
VIII. 26. . . . “ Eh, Mardoniy! Sen bizni k im g a qarshi bizni j a n g g a
boshlab b o rm o q d a s a n ? A x ir bu o d a m la r pul uch u n em as, s h a r a f u c h u n
bellashadilar!
Хрестоматия no истории древнего мира. М., 1991. 157-158 стр
M arafon jangi
G erodot Marafon ja n g i batafsil hikoya qiladi va F erm opil darasi-
dagi ynnon va fo rsla r ja n g in iyo rq in tasvirlaydi.
VI. 
102. E re triy a 1 b o ‘ysund irg an d an keyin forslar u yerd a bir necha 
kun turdilar va afinaliklar eretriyaliklarga o ‘x s h a b harakat q iladilar deb 
o ‘y lab oraliqqa haydadilar. A ttikada otliq lar harakati uchun en g qulay 
j o y M a ra fo n edi, shu bilan birga E re triy a g a h a m m a d a n y a q in ro q edi. 
Ularni u y e rg a Pisistrat o ‘g ‘li G ip p iy 2 b o sh la b bordi.
103. Buni Afinaliklar e sh itib ,M arafo n g a yurdilar. U larning q o ‘shin-
203

---

lari bo sh id a o 'n strateg3 turar edi. 0 ‘ninchi M iltiad edi...
105. Hali y urish d a v o m eta y o tg a n d a strateglar en g a w a l o Spartaga 
ja rc h i qilib Filippidni j o ‘natdilar, u c h o p a r e d i ...
106. S h u n d a y qilib, strateglar A finadan y u b o rg a n Filippid (uning 
aytishicha, y o ‘lda unga Pan4 k o 'r in g a n ) ikkinchi kun S partaga keldi. 
U y e rd a h o k im la r oldida m a n a s h u n d a y dedi: ''L ak ed em o n lik lar! 
A finaliklar sizdan E lladaning q ad im g i shahrini v arv arlar bosib olishga 
y o ‘ l q o ‘y m a s lik d a ularga y o r d a m berishni iltim os qilm oqdalar. A xir 
E retriya qul 1 ik s irtm o g ‘ida q o lm o q d a va Ellada bitta m a s h h u r shaharga 
k a m a y d i’'. Filippid s h u n d a y qilib u n g a berilgan topshiriqni bajardi; 
L a k e d e m o n la r afinaliklarga y o rd a m b erish g a q aror qildilar. Biroq 
ular buni b ird an ig a qila o lm as edilar... Bu o y n in g birinchi y a rm in in g
t o ‘qqizinchi kuni edi, t o ‘qqizinchi kun - dey ish d i ular, a g ar o y t o ‘la 
b o ‘!masa, y u ris h g a chiqish m u m k in emas...
108. ...Afinaliklarga - G era k ln in g m u q a d d a s tep alig ig a o ‘zining 
b archa k o ‘ngillilari bilan plateyaliklar- y o r d a m g a keldi lar...
109. Shu orada Afina strategiariningfikri b o ‘lindi... ayrim lari M idiya 
q o'shinlari bilan ja n g n i y o q lam ad ilar chunki afinaliklar j u d a kam edi, 
boshqalar esa6 aksincha ja n g n i qabul qilishni maslahat berdilar ...
112. ...Afinaliklarberilgan ishorabilan, v arvarlargatom onyugurdilar. 
Ikki raqib o ‘rtasidagi m asofa 8 stadiydan kam em as edi. D ushm anlarning 
tez yurib kelayotganini k o ‘rgan forslar hujum ni qaytarishga tayyorgarlik 
k o ‘rdilar. A fmaliklarning xatti-harakati forslarga aqlsizlik va hatto fojia 
b o ‘lib k o ‘rindi, chunki du sh m an lar ozchilik edi. Va shu bilan birga ular 
suvoriy va kam onchilarning him oyasisiz yugurib forslarga tashlandilar. 
Varvarlar sh u n d ay o ‘yladilar. Afinaliklar dushm anlarga zich qatorlar 
bilan q o ‘lm a -q o ‘l va q ah ram o n o n a urushdilar. A xir ular m enga ma'lum 
b o ‘lgan barcha ellinlar ichida birinchi b o ‘lib, m idiyacha kiyingan 
jan g ch ilard an q o ‘rqmadilar. Haligacha hatto m idiyaliklarning nom iyoq 
ellinlami q o ‘rq u v g a solar edi.
113. M arafon yonidagi j a n g uzoq davom etdi. Ja n g o v a r chiziq 
markazida forslarning o ‘zi va saklar7 turgan jo y d a varvarlar ustun edi. 
Bu yerda g ‘oliblar afinaliklarning qatorlarini buzdilar va ularni t o ‘g'ri 
m am lakat ichkarisiga tom on ta'qib qila boshladilar. 
Lekin har 
ikki 
qanotda afinalik va 
plateyaliklar ustun keldi lar. G 'a la b a d a n keyin 
afinaliklar qocha boshlagan d ushm anni ta'qib qilmadilar, lekin ikki
204

---

qanotni birlashtirib, m arkazga buzib kirgan du sh m an lar bilan jang qildilar. 
Bu yerd a ham afinaliklar yengdilar. K eyin ular dengizga yetguncha 
qochayotgan forslarni ta'qib qila boshladilar va chopib tashladilar. Bu 
yerda ular kem alarga hujum qilishga va ularni yoqishga intildilar.
115. A finaliklar s h u t a r z d a y e ttita k e m a n i bosiboldilar. B oshqalarida 
v arv arlar y a n a d e n g iz g a chiqdilar. K ey in E retriyada orolda qolgan 
asirlarni o 'z la ri bilan olib, S u n iy n i8 aylan ib o 'tib , A finaga Afina 
q o ‘shinidan ilgari etib kelishga h a ra k a t qildilar. Afinaliklar forslar bu 
(m a n y o v rn i) A lk m e o n id la r‘)ning m a k k a ro n a shipshitishlari b o 'y ic h a
o 'y l a b to p d ilar deb g u m o n qildilar: aytishlaricha, A lk m e o n id la r forslar 
bilan kelishib, forslar kem alarga c hiqib olishlari bilan, qalqon bilan 
ularga ishora berganlar.
116. F o rslar Suniyni aylanib o 't g u n c h a , a f in a lik la ry an a shaharlarini 
h im o y a qilishga shoshildilar va u yerg a v a rvarlardan oldin kelishga 
ulgurdilar. Va ular M arafo n d ag i G erak l z iy o ratg o h id an k e m a la r bilan 
K inosargdagi b o sh q a G erakl ziy o ra tg o h ig a qarorgoh qurdilar. Varvar 
floti F a le ra '0 q arsh isid a turdi. K eyin Falera y u q o risid a ochiq d engizda 
y a k o rd a turib, v a rv a rla r o rqaga O s iy o g a suzib ketdilar.