O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet212/261
Sana14.02.2022
Hajmi11,17 Mb.
#448095
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   261
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

Addison kasalligi
(gipokortitsizm, bronza kasalligi) bu og‘ir surunkali kechuvchi kasallik 
b o ‘Iib, ikkita buyrak u sti bezi funksiyasining ham bezlarning ikki 
tom o nlam a sh ik astlanishi bilan b o g 'liq qism an yoki to ‘liq ishdan 
chiqishi natijasida sodir b o ‘ladi. K asallik birinchi m arta 1855-yilda 
angliyalik shifokor Tomas A ddison tom onidan ta ’riflangan. Buyrak 
u sti bezi shikastlanishining k o ‘p uchraydigan sabablaridan ulam ing 
a u to im m u n
(id io p a tik
a d d is o n
k a s a llig i) 
va 
g e m a to g en
disseminatsiyalangan silda shikastlanishi hisoblanadi. Bundan tashqari 
A d d iso n k a sa llig i sa b a b la rig a bu y rak usti b e z ig a qon q u y ilish i,


to m iria rn in g tro m b o zi, ik k i to m o n lam a o 's m a la r, a m ilo id o z va 
bezlam ing yiringli yallig‘lanishlari kiradi.
P atogenezi.
A dd iso n k a sallig id a g lu k o k o rtik o id la r (k o rtiz o l, 
kortikosteron) taqchiiligi adinamiya, yurak-tom ir va oshqozon-ichak 
buzilishlari, noqulay omillarga nisbatan (infeksiyaiar, intoksikatsiyalar 
va h.k.) organizm qarshiligining pasayishi, qonda qand m iqdorining 
kamayishi, neytropeniya, eozinofiliya, limfotsitoz va h.k. ga olib keladi. 
M ineralkortikoidlar (aldosteron) ishlab chiqarilishi yetishm ovchiligi 
n a tija s id a
s u v -tu z
a lm a sh in u v i 
b u z ilis h i 
(g ip o n a trie m iy a , 
gipoxlorem iya, g iper-k aliem iy a) rivojlanadi. Bu esa o ‘z navbatida 
d e g id ra ta ts iy a va g ip o to n iy a g a o lib k e la d i. J in s iy g o rm o n la r 
(androgenlar va estrogenlar) hosil bo‘lishi yetishmovchiligi erkaklarda 
im p o ten siy a, ay o llard a hay z s ik lin in g b u z ilish ig a sa b ab b o ‘ladi. 
K a sa llik k a xos p ig m e n ta tsiy a te ri g 'u d d a c h a q a tla m i va s h illiq
qavatlarda m elamin pigm entining ch o ‘kishi natijasida paydo bo ‘ladi 
va uning k o ‘p hosil bo‘lishi bilan bog‘liq.
B u y r a k u s ti b e z in in g o*tkir y e tis h m o v c h ilig i
( U o te r x a u z -
F r id e r ik s e n sin d ro m i) buyrak usti bezi funksiyasining birdaniga 
to ‘xtashi natijasida paydo b o ‘ladi va tezlik bilan rivojianadigan su v - 
e le k tro lit a lm a sh in u v in in g o g ‘ir b u z ilis h la ri, qon a y la n is h in in g
y e tis h m o v c h ilig i, n e v ro lo g ik va d isp e p tik b u z ilis h la r b ila n
xarakterlanadi.
Etiologiyasi:
buyrak usti beziga qon quyilishidan (tug‘riq travmasi, 
infeksiyaiar - bug‘ma, qizamiq, qizilcha, meningokokkli, stafilakokkli 
sepsis) iborat. Ko‘pincha infeksiyaiar va travma ta’sirida kasallik yashin 
tezligida rivojlanadi. U ning 4 shakli farq qilinadi: o sh qozon-ichak
(qorinda qattiq og‘riq, uzluksiz qusish, vabosimon holat); yurak-tom ir 
(sianoz, sovuq ter, tax ik ard iy a); m eningo - e n sefa litik ( to ‘satdan 
kom atoz holat) va aralash.
Umumiy adaptatsiya sindromi.
Kanadalik patofiziolog Gans Selye 
um um iy adaptatsion sindrom yoki stress to ‘g ‘risida o ‘z nazariyasini 
yaratdi. «Stress» atamasi «keskinlik», «jiddiylik» m a’nosini anglatadi. 
Shu bois shikastlovchi om illar (masalan, infeksiya qo ‘zg‘atuvchiIari, 
travmatik agentlar, nurlanish, ruhiy travma)ni Selye stressorlar deb atadi. 
U lar organizm ni stress holatiga olib keladi. Selyening kuzatishicha, 
turli tabiatli omillar ta’siri umumiy (bir xil, stereotip) javob reaksiyasini 
ch aq irish i m umkin. Selyeni fanga q o ‘shgan katta h issa si shundan 
ib o ra tk i, u sh ik astlan uv ch i o m illarn in g t a ’sir q ilish m exanizm ini 
atroflicha ochib berdi. Selye umumiy adaptatsion sindrom rivojlanishida


gipofiz-buyrak usti bezi tizimi (gipofiz kortikotropini, buyrak usti bezi 
glukokortikoidlari) rolini m ukam mal ravishda o‘rgandi.
Um um iy adaptatsion sindromini 3 davrga ajratish mumkin. Birinchi 
xavf-xatar reaksiyasi davri - timus, limfatik tugunlar, taloq kichrayishi 
bilan xarakterlanadi. Bu davm ing ikkita fazasi bor: a) shok - yurak- 
tomir va nafas markazi funksiyasi jiddiy buziladi, serkulatsiyadagi qon 
miqdori kamayadi, gipodinamiya rivojlanadi; b) kontrshok - organizm 
shok holatidan chiqadi, kortikotropin sekretsiyasi oshadi, buyrak usti 
bezi faollashadi, qonga ko‘p miqdorda glukokortikoidlar ajralib chiqadi.
Ikkinchi davr - rezistentlik davri. Buyrak usti bezi gipertrofiyasi 
v a k o r tik o s te r o id ia r tu r g ‘un g ip e rs e k re ts iy a s i b ila n kech ad i. 
Sirkulasiyadagi qon m iqdori k o ‘payadi, arterial qon bosim i oshadi, 
g lu k o n eo g e n e z k u c h a y a d i, s h ik a s tlo v c h i o m illa rg a o rg anizm
chidam liligi (yoki rezistentligi) oshadi.
Uchinchi davr - buyrak usti bezining holdan toyishi. Agar patogen 
o m il ju d a k u c h li b o ‘lsa va u zo q m uddat t a ’s ir q ilsa , organizm
zaiflashadi, buyrak usti bezi y etarli darajada him oyalovchi adaptiv 
gorm onlar ishlab chiqara olmaydi va bu o‘limga olib kelishi mumkin. 
B u y ra k u sti b e z in in g z o ‘riq is h i r o ‘y berad i. S tre ss m o rfo lo g ik
o ‘z g a ris h la r u c h lig i b ila n n am oy o n b o ‘ladi: 1) b u y rak usti bezi 
gipertrofiyasi; 2) timus va lim fatik apparat o ‘Ichaminmg kichrayishi;
3) oshqozon-ichak traktida gumoral yaralar paydo bo ‘lishi.
M a sh g 'u lo td a b a ja rila d ig a n am aliy ishlar va o ‘zlashtirilishilozim
b o ig a n am aliy k o ‘n ik m a la r bilan tanishish
1-ish.
Kalamush qonida elektr toki ta’sirida eozinoflllar miqdorining 
o ‘zgarishi.
Kalam ush taxtachaga orqasi yuqoriga qaratilib fiksatsiya qilinadi. 
Dumining uchi kesiladi va aralashtirgichga 0,5 belgigacha qon olinadi 
v a l l - g a c h a D ungern su y u q lig i olin ad i. A ra la sh tirg ic h 3 daqiqa 
silkitiladi. 3 ta birinchi tomchi paxtaga olinadi, keyingisi bilan Goryaev 
kamerasi to‘ldiriladi. M ikroskopning kichik kattalashtirgichida, okular 
15 da 60 katta kvadratda eozinoflllar sanaladi. Olingan raqam lar 100 
g a k o ‘p a y tirila d i v a sh u ta rz d a e o z in o filla r so n i 1 m m 3 qonda 
aniqlanadi. Kalamushning orqa oyoqlari orqali 5 s davomida, 1 daqiqa 
tanaffus bilan, jam i uch marta elektr toki o‘tkaziladi. Tok ta’siridan 1 
soat keyin kalamush dumidan yana qon olinadi va eozinofillar sanaladi. 
Natija taqqoslanadi, shikastlanishga gipofiz old bo‘lagi bergan reaksiya


baholanadi. Ekzogen AKTG yuborgandagi shunga o ‘xshash reaksiya 
(Tom sinam asi) mexanizmi tushuntiriladi.
2-ish.
Tajribada o‘tkir buyrak usti bezi yetishm ovcb; 1 i eida j ismoniy 
zo ‘riqishga nisbatan oq kalamush rezistentligi o ‘zgarishini o ‘rganish
Tekshirishlar nazoratdagi soxta operatsiya qilingan va Ьи\так usti bezi 
ilgari olib tashlangan tajribadagi ikkita kalamushda o ‘tkaziladi Hayvonlar 
bir vaqtda 35-37° С haroratli suv solingan idishga joylashkirxIadi. Ulaming 
to cho‘kishgacha boMgan suvda suzish vaqti va harakat faolligi ro‘yxatga 
olinadi. Keyin ular suv tagidan chiqarib sochiq bilan quritiladi. Hayvonlar 
xatti-harakati, suzishgacha va suzishdan keyingi nafas olish sonidagi 
o‘zgarishlar farqi aniqlanadi, aniq bir xulosaga kelinadi
Jihozlar:
kalamushlar, hayvonlarai fiksatsiyalash u.hun taxtachalar, 
e le k tro d la r, le y k o ts itla rn i sanash u c h u n a ra la s h m ^ ic h . D ungern 
suyuqligi, Goryaev kamerasi, silliqlangan qoplovchi shishacha, paxta, 
adrenalektomiya qilish uchun sterillangan material va ashyolar, harorati 
35 -37° С suv solingan idish, sochiq.
AUDITORJYA ISHI

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   261




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish