O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/219
Sana28.05.2022
Hajmi11,17 Mb.
#612706
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

T ro m b o tsitla rn in g roli.
Z am o n av iy m a’lum otlarg a q aragan da 
(Frolov V. A., Drozdova G. A. va b.,1987), trombotsitlar tom ir devori 
hujayralariga PZL tashiydi. Bundan tashqari trombotsitlarda kechadigan 
b ir q a to r k im yo v iy rea k siy ala r n a tija sid a PZL o ‘zining kim yoviy 
tuzilishini o ‘zgartirib retseptorlarsiz hujayraga kirish xususiyatiga ega 
b o ‘lib q o la d i. B u esa PZ L la m in g to m ir d e v o rid a y ig ‘ilis h in i 
ku chaytiradi.
Endokrin bezlarning roli.
Yuqorida k o ‘rsatilgandek, qandli diabet 
ateroskleroz rivojlanishi uchun sharo it tug‘diradi. Q alqonsim on bez 
ham ateroskleroz rivojlanishiga aloqador. Uning gormonlari lipolizni 
k u c h a y tira d i, sh u n in g uch u n ham bu bez g ip o fu n k siy a sid a k o ‘p 
m iqdorda y o g 'la r to ‘p!anishi va ateroskleroz rivojlanishi kuzatiladi. 
Yosh bilan bog‘Iiq yoki qandaydir boshqa bir sabab (tuxumdonlaming 
o lib ta s h la n is h i, u la rn in g n u r la n is h i) n a tija s id a jin s iy b e z la r 
fu n k siy a s in in g p a sa y ish i, qon z a rd o b id a x o le ste rin m iq d o rin in g
k o ‘payishiga olib kelishi va aterosklerozni avj oldirishi mumkin.
Irsiyatning roli.
K o‘p holatlarda ateroskleroz gipersteniklar orasida 
uchraydi. Tajribada ateroskleroz to m ir devorining lipolitik faolligi 
y u q o ri h a y v o n la rd a (k aia m u sh lar, itla r) ch a q irish ju d a q iy in lig i


irsiyatning rolini tasdiqlaydi. Ammo tom ir devori lipolitik faolligi past 
hayvonlarda (quyonlar) ateroskleroz y en gil ch aqiriladi. Turga xos 
beigilam ing nasldan-naslga o ‘tishi m a ’lum.
Terida va boshqa to‘qimalarda lipidlar va xolesterinning to‘planishi 
bilan kechuvchi oilaviy essensial giperxolesterinem iya yoki oilaviy 
k s a n to m a to z (sin o n im i « y o g ‘ d u m b o q c h a s i» , « k sa n to m a to z » , 
y u n o n c h a - « x a n h to s» - « s a p - s a r iq » ) d e b a ta lu v c h i k a s a llik
ateroskleroz nasliy genezining tasdig‘i b o ‘lishi mumkin. Bu kasallik 
ferm en tlar tizim in in g nasliy defek ti b ila n b o g ‘liq b o ‘lib, bir o ila
a ’zolarining bir nechtasida, shu jum ladan, kichkina bolalarda ham tez 
avj olib boruvchi og‘ir aterosklerozning rivojlanishi bilan xarakterlanadi 
(Frolo v V. A ., D rozdova G. A. v a b ., 1987). B u kasallik d a 8 -1 2
yoshdagi bolalar m iokard infarktidan o ‘Iishi mumkin. Adabiyotlarda 
chaqaloqlarda ham m iokard infarkti holatlari yozilgan. N asliy om il 
ateroskleroz rivojlanishida lizosom alar orqali ham amalga oshirilishi 
m um kin . De D yuv (liz o so m a n i k a s h f q ilg a n o lim ) k o n se p siy a si 
bo‘yicha, ateroskleroz «modda to ‘planish kasalliklari»ga kiradi, chunki 
lizosom ada x olesterinni parch alay digan ferm ent b o ‘lm aydi. O ldin 
liz o so m a , k e y in h u ja y ra x o le s te rin g a t o ‘la d i. N a tija d a to m irla r 
aterosklerotik shikastlanishi yuzaga keladi. M a’lumki, hamma lizosomal 
kasalliklar nasldan - naslga beriladi.
Yoshning roli.
Ateroskleroz ko‘pincha keksa odam lar tom irlarini 
sh ik astlay d i va bu tom ir devo rin in g y o sh g a qarab riv o jlan ad ig an
m etabolik o ‘zg arishlari bilan b o g ‘liq b o ‘ladi. 40 yoshgacha tom ir 
d e v o rid a
y o g ‘la rd a n
f o s fo lip id la r, 
u g le v o d la rd a n
y e n g il 
polim erlanadigan gialuron kislota tipida nordon m ukopolisaxaridlar, 
oqsillardan skleroproteinlar (avvalo kollagen) ustivorlik qiladi. U lar 
yaxshi ekstraksiya qilinadigan moddalar hisoblanadi. Boshqa so*z bilan 
aytganda, bu yoshda tomirlar elastiklik va yuqori mobillik xususiyatiga 
ega b o ‘ladi. 40 yoshdan keyin tom ir devori to ‘qimasida fosfolipidlar 
kamayadi, xolesterin esa ko‘paya boshlaydi. Nordon polisa-xaridlardan 
to m ir devorini qalinlashtiruvchi inert birik m a - xondroitinsulfatlar 
ustivorlik qila boshlaydi. Tomir devorining labilligi keskin kamayadi. 
Yosh oshishi bilan tom ir devoriga k a lsiy tuzlari ch o ‘kadi, bu ham
sklerotik o ‘zgarishlar rivojlanishiga im kon beradi.
Ateroskleroz patogenezi.
A teroskleroz rivojlanishida hal qiiuvchi 
m exanizm tom irlar endoteliysi orqali subendotelial qatlamga PZL va 
0 ‘PZ L (L P a te ro g e n f ra k s iy a la r i)la rn in g k iris h i h iso b la n a d i. 
Lipoproteidlar makrofaglar retseptorlari tomonidan ushlanadi. Shuning


u c h u n bu re ts e p to rla r « s k v e n d je r re ts e p to rla r» , m ak ro fag la r esa 
« s k v e n d je r - a x la t y i g ‘is h tiru v c h i h u ja y ra la r» deb n o m la n g a n
(N agom ev V. A. 1991). K eyin xolesterin nin g to ‘planishi natijasida 
endotelial hujayralam ing shishishi boshlanadi. Subendotelial qatlam
ic h ig a o q s illa r ham k ira d i. A te riy a la r in tim a s id a PZ L q ism a n
agregatsiyalanadi, ulam ing o ic h a m i kattalashadi, qisman hosil bo‘lgan 
lip id la r p ereoksidlari yordam ida parchalanadi. PZL arteriya devori 
b iriktiruvchi to ‘qim a oqsillari - kollagen v a elastinlar bilan o ‘zaro 
ta’sirga kirishadi. Makrofaglar interleykinlar sekretsiya qiladi, ular esa 
T -hujayralar proliferatsiyasini stimullaydi. Makrofaglardan ajraladigan 
interleykin I endotelial hujayralar yuzasi xususiyatlarini o ‘zgartiradi. 
L eykotsitlar va lim fotsitlar adgeziyasiga va ulam ing tom ir devoriga 
m igratsiyalanishiga olib keladi. Tomir devori silliq mushak hujayralari 
p r o lif e r a ts iy a s i va tr o m b o ts itla r o ‘sish o m ili s e k re ts iy a s i ham
s tim u lla n a d i (N ago rnev V. A. 1991). Shu tarz d a to m ir d e v o rid a
aterosklerotik pilakchalar shakllanadi.
Shunday qilib, ateroskleroz m urakkab dinamik jarayon b o ‘lib, bir 
necha davrlardan iborat (Frolov V. A., Drozdova G. A. va b., 1987): 1) 
lipidlargacha davr - unda modda almashinuvining chuqur o ‘zgarishlari 
va to m ir d ev ori tu zilish id a m u rak k ab o ‘zg arish lar ro ‘y beradi; 2) 
lipoidoz davri - tom ir intimasida sariq lipid dog‘lari hosil bo‘ladi; 3) 
liposkleroz - to ‘plangan lipidlar v a oqsillar atrofiga jid d iy ravishda 
biriktiruvchi to‘qima o ‘sadi. Arteriya teshigiga (yorig‘i) chiqib turuvchi 
qattiq Iiposklerotik pilakchalar hosil bo ‘ladi; 4) ateromatoz davri ~ bir 
tom ondan skleroz kuchayadi, ikkinchi tomondan lipid - oqsil massasi 
yem iriladi; 5) aterokalsinoz davri - pilakchalarga kalsiy cho‘kadi; 6) 
a te ro m a to zli y a ra la r davri - p ila k c h ala r yaralanadi va aterom atoz 
m assalar qonga tushadi.
M a sh g ‘u lo td a b a ja rila d ig a n am aliy ish la r va o‘zlashtirilish i lozim 
b o ‘igan am aliy k o ‘n ik m a !a r bilan tanishish
1 - is h .
K a la m u sh d a d a rv o z a v e n a s i to ra y ish id a m a h a lliy qon 
aylanishi buzilishlarini kuzatish.
Kalam ush taxtachaga qom i yuqoriga qaratib joylashtiriladi. Yengil 
efir narkozi ostida teri va m ushaklar xanjarsimon o‘siq pastidan qorin 
oq c h iz ig ‘i b o ‘ylab kesiladi. Ich ak chapga siljitilad i, jig a m in g old 
q irg ‘o g ‘i ozgina k o ‘tariladi v a d arvoza venasi topiladi. U nga qorin 
pardasi va ichak tomirlariga nazar tashla'gandan keyin ligatura qo‘yiladi.


Qorin bo‘shlig‘i toq a ’zolarida venoz giperemiya rivojlanadi. Mahalliy 
qon aylanishi va umumiy gemodinamik buzilishlar muhokama qilinadi, 
tajribaga bayonnoma yoziladi
2-ish.
Talabalarda tonometriya o ‘tkazish.
T a la b a la r o ‘z - o ‘z id a qon b o s im in i o ‘lc h a y d i, n a tija la rn i 
b a y o n n o m a g a y o z a d i, o ‘q itu v c h i is h tiro k id a m u h o k am a q ila d i
xulosalar chiqaradi, qon bosim ida bo ‘ladigan o'zgarishlarga alohida 
e ’tibor beriladi.
Jihozlar:
kalamush, taxtacha, kalam ushni flksatsiya qilish uchun 
tizimcha, shisha voronka, efir, qaychilar, pinsetlar, ligatura, tonomertlar.
AUDITORIYAISHI

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish