O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet188/219
Sana28.05.2022
Hajmi11,17 Mb.
#612706
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

H ujayra ichi sig n a liza tsiya ja ra y o n la ri о ‘zg a rishlarida neyron
faoliyatining buzilishlari.
Retseptorlar signali (neyromediator, gormon 
va b.) qabul qilingandan keyin neyronda uning faolligi va tegishli 
trofik-plastik o ‘zgarishlam i ta’minlovchi m etabolik jarayonlar zanjiri 
vujudga keladi. Bu jarayonlarda kuchaytiruvchi yoki boshlab beruvchi 
ferm entlar va ular ta’sirida hosil b o ‘luvchi m oddalar - vositachilar, 
ik k ila m c h i m e s s e d je rla r n ih o y a td a m u h im ro l o 'y n a y d i. B u 
jarayonlam ing ikkita tipi eng k o ‘p o ‘rganilgan: ulam ing birinchisida 
ishga tushuruvchi kuchaytiruvchi ferm ent shaklid a adenilatsiklaza 
(A T Saza), u b ila n b o g ‘liq ik k ilam ch i m e s s e n d je r s ifa tid a s ik lik
adenozinm onofosfat (sA M F) rol o ‘ynaydi. Ik k in ch isid a esa ishga 
tu sh u ru v c h i fe rm e n t fo sfo lip a z a C , ik k ila m c h i m e s s e n d je r -
inozituchfosfat (IUF) va diatsilglitserinlardan iboratdir.
Neyron funksiyasi giperfaolligi yoki faoUigining susayishi bilan 
namoyon bo‘luvchi k o ‘pgina patologiyalar m etabolik tizim lar tegishli 
zvenoiari tizm asining buzilishi bilan bog‘liq. K o‘ky o‘tal tayoqchasi 
toksini neyrotrop x ususiyatga ega. С - oqsil faolligini pasaytiradi, 
shuning uchun ham uning ta ’sirida tegishli m oddalam ing ATSazaga 
ingibirlovchi ta’siri yo ‘qoladi. Litiy ionlari inozit - I - monofosfataza 
faolligini pasaytiradi, natijada erkin inozit hosil bo‘lishi va fosfoinozitlar 
resintezi buziladi, fosfoinozit bilan bog‘liq jarayonlar susayadi.
K o‘pgina talvasaga qarshi m oddalar ta ’sirida (difeningidantoin, 
k a rb a m a z e p in , b e n z o d ia z e p in la r) n ey ro n o q s illa r i fo sfo rla n is h i 
ingibirlanadi. Bu patologik kuchaygan neyron funksiyasinmg susayishi 
m e x a n iz m la rid a n b iri h iso b la n a d i. A yrim p s ix o tro p m o d d a la r 
(fe n o tia z in la r, m a s a la n , trifta z in ) , a n tid e p re s s a n tla r, m a h a lliy
anestetiklar, kalm odulia bilan birikib oqsillar fosforlanishini buzadi va 
neyron faoUigining susayishini chaqiradi. A m aliy jihatdan ikkilamchi 
messendjerlaming ham m a effekti u yoki bu tarzda Ca2+ ishtiroki bilan 
bog'liq. Ular universal ikkilamchi messendjerlar rolini o'ynaydi, ammo


uning gomeostazining buzilishi va sitozolda yuqori miqdorda yig‘ilishi 
neyron patologiyasiga olib keladi. Yuqorida keltirilgan membrana va 
hujayra ichi jarayo n larn ing tizm asi endogen kuchaytiruvchi tizim ni 
tashkil qiladi, u neyrondan chiqayotgan signallar effektining keskin 
oshishini ta ’minlashi mumkin.
N eyron g ip e r fa o llig i.
M em b ran a d e p o y a riza tsiy a sid a n afaq at 
neyronga kiruvchi Na+ va Ca2+ oqimi, shuningdek neyrondan chiqadigan 
K+ oqimi hosil bo‘ladi. K+ chiqishi tufayli membrana repolyarizatsiyasi, 
k e y in u n in g g ip e rp o ly a riz a tsiy a s i v u ju dg a k e la d i. N atijad a 
depolyarizatsiya bilan bog‘liq bo‘lgan Ca2+ kirishi to ‘xtaydi. Hujayra 
ichi C a2+ k o n se n tra tsiy asi m a ’lu m d arajag a y etgandan so ‘ng K* -
kanallarini faollashtiradi (K kanallarining faollashishi Ca ga bog‘liq), bu 
tufayli membrana giperpolyarizatsiyasi yuzaga keladi. Bu manfiy teskari 
bog‘liqlik neyronga Ca2+ kirishini regulatsiya qiladi. Ilon to‘qimasidan 
ajratilgan 4 - amidopirin, peptid tabiatli toksinlar (semiz hujayralarni 
degranulirlovchilar va DTKP - peptidi, degidrotoksin), potensial bog‘liq 
b o ‘lgan К kanallari va repolyarizatsiyalovchi К oqim ining neyronini 
bloklaydi. Bu membrana depolyarizatsiyalanishi va unga Ca2+ kirishiga 
olib keladi, shuning uchun ham ko'rsatilgan m oddalar konvulsantlar 
singari ta ’sir qiladi. Shunday m exanizm korazoldek konvulsantning 
epileptogen ta ’sirining bir qismi bo‘lib hisoblanadi. K o‘rsatiIgan К -
oqim blokatorlarining prokonvulsant effektlari Ca kanallari blokatorlari 
(1,4 digidropiridin va b.) bilan bartaraf qilinadi. Bu keltirilgan effektlar 
Ca2+ ning neyronga kirishi bilan bog‘liqligidan dalolat beradi.
N eyronlar giperfaolligi hosil b o 'lish id a endogen kuchaytiruvchi 
tizim lar muhim rol kasb etadi. Bu tizimda eng muhim jarayonlar nazorati 
m exanizm larining buzilishi uning dezregulatsiyasiga olib keladi va 
neyro nnin g g ip e rfa o llig i k o ‘rin ish id a nam oyon b o ‘Iishi m um kin. 
E kzogen va endogen o m illar ta ’sirid a neyron giperfaolligi yuzaga 
kelishida, neyronning m oyilligi m uhim aham iyatga ega. U birlamchi 
genetik bog ‘liq boUishi yoki har xil om illar ta’sirida yashirin plastik 
o'zgarish lar y ig‘ilishida ikkilamchi paydo b o ‘lishi mumkin.

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish