O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Tashqi nafas patofiziologiyasi
M ashg‘ulot maqsadi. 
Talaba quyidagilami bilishi kerak:
1) tashqi nafas buzilishining asosiy sabablari va mexanizmlari;
2) o ‘pkada alveola ventilatsiyasi, gazlar diffuziyasi va perfuziya 
(q o n a y la n is h i) b u z ilis h la rin in g p a to g e n e z i v a u la rn in g nafas 
yetishm ovchiligi rivojlanishidagi roli;
3) hayvonlarda (baqa va kalamush) tajribada nafas yetishmovchiligi 
c h a q irilg a n d a riv o jla n a d ig a n k o m p e n sa to r va h a q iq iy p ato lo g ik
reaksiyalarga baho berish;
4) nafas yetishmovchiligi tiplari, ularning ko‘rsatkichlari, hansirash 
turlari, patologik nafas shakllari;
5) c h aq alo q lard a n afas b u z ilish i x u su siy atlari, c h ala tu g ‘ilgan 
bolalarda nafas yetishmovchiligi patogenezida surfaktant tizimining roli.
AUDITORIYADAN TASHQARI MUSTAQIL TAYYORLANISH
Kichik kurslardagi fanlar bo fyicha asos bilimlar darajasini tekshirish
1. Nafas nirna?
2. Tashqi yoki о 'pka nafasi, и qanaqa jarayonlardan iborat?
3. Ichki nafas nima?
4. Nafas markazi, и qayerda joylashgan, tuzilishi va junksiyasi, kim tomonidan
kashf qilingan ?

---

5. 
Nafasning avtomatik ravishda o ' z - о ‘zirti boshqarishi nimadan iborat?
6. Nafas markazi aktivligining gumoral va reflektor regulatsiya qilinishi.
7. O'pka hajmlarini ayting.
8. Qanaqa о ‘рка sig ‘imlarini bilasiz?
9. Kattalar va bolalarda 1 daqiqadagi nafas soni.
10. Alveolo
-
kapillar membrana nimadan iborat?
11. O'pka fiziologiyasida surfaktant roli.
12. Atmosfera, alveolar va nafas chiqarilgandagi havoning me 'yoriy tarkibi.
Asosiy o‘quv savollari
1. Nafas tizimi buzilishining umumiy etiologiyasi va patogenezi.
2. Nafas yetishmovchiligi to'g'risida tushuncha. Uning obstruktiv va
restriktiv shakllari patogenezi.
3. Nafas aritmiyalari, ulaming turlari.
4. Davrli nafas, uning turlari va patogenezi.
5. Asfiksiya. Etiologik omillari. Davrlari. Bola о 'sishining ona qomidagi
davri asfiksiyasi va chaqaloqlar asflksiyasi.
6. 
Pnevmotoraks, uning turlari. Hansirash patogenezi va davrlari.
A n n o ta tsiy a
T ashqi nafas b u z ilis h in in g s a b a b la r i:l) n afas o lis h d a g i havo 
tarkibining o ‘zgarishlari; 2) nafas asab va gumoral regulatsiyasining 
buzilishlari; 3) nafas y o ila r i funksional va struktur shikastlanishlari;
4) o ‘pka va p le v ra p a to lo g iy a s i; 5) k o ‘k ra k q a fa s i v a n a fa s 
mushaklarining shikastlanishlari hisoblanadi. Bu etiologik om illam ing 
ham m asi nafas yetishm ovchiligi rivojlanishiga olib kelishi m umkin. 
Nafas yetishmovchiligi (NE)
tashqi nafas buzilishidan iborat bo‘lib, unda 
organizm tinch vaqtida yoki jism oniy yuklam ada qonning m e’yoriy 
gaz tarkibi ta ’minlanmaydi.
Nafas yetishmovchiligining tasnifi.
I. Kechishi bo'yicha: 1) o ‘tkir; 2) surunkali.
II. H o la tn in g o g ‘ir lig ig a q a ra b : 1) k o m p e n s irla n g a n ; 2) 
dekom pensirlangan; 3) yashirin (simptomsiz).
III. Patogenezi b o ‘y ich a : 1) o b s tru k tiv tip li - n a fa s y o ‘lla ri 
o‘tkazuvchanligining buzilishi natijasida; 2) restriktiv tipli - o ‘pka nafas 
yuzasining kichrayishi natijasida rivojlanadigan NE.
Ventilatsiyaning buzilishiga qarab NE ning quyidagi shakllari farq 
qiladi: a) m arkaziy (narkotiklar ta’siri, davom li gipoksiya natijasida 
nafas neyronlari q o ‘z g ‘aiu v ch anligin in g pasayishi, bosh m iyaning 
organik jarohatlanishi); b) periferik yoki asab-m ushak (poliom ielit,

---

botulizm , qoqshol, poiinevrit, m iozit, diafragmal nerv - n. frenicus- 
funksiyasining buzilishlari; c) torakodiafragmal yoki parietal shakli -
k o 'k rak qafasi ekskursiyasi cheklanishi (ko‘krak qafasi deformatsiyasi, 
assit, meteorizm, semirish); d) o ‘pka shakli.
T a sh q i n a fa s b u z ilis h in in g p ato g en ezi u c h a s o siy ja ra y o n : 
v e n tila tsiy a , diffuziya va perfuziyalarning o ’zgarishi bilan bog‘liq 
b o ‘ladi.