|
A nnotatsiya
L e y k o tsitla r so n in in g qon h ajm i b irlig id a o shishi
le y k o ts ito z
,
kamayishi esa
leykopeniya
deb ataladi.
L eykotsitoz fiziologik va patologik b o 'lish i mumkin. Fiziologik
leykotsitoz ovqat iste’mol qilish (ovqat hazm qilish), jismoniy zo'riqish
(miogen), asab zo'riqishi (emotsional) bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
Bu le y k o ts ito z g a c h a q a lo q la rd a v a h o m ila d o rla rd a u c h ra y d ig an
leykotsitozlar ham kiradi. Fiziologik leykotsitozning mexanizmi qon
tom irlarida leykotsitlam ing qayta taqsim lanishi bilan bog'liq.
P atologik leykotsitoz (leykopeniya) ham m a turdagi leykotsitlar
sonining kam dan-kam hollarda proporsional ko'payishi (kam ayishi)
bilan tavsiflanadi. Ko‘pgina hollarda esa qandaydir bir hujayra tunning
k o ‘p a y is h i (k a m a y is h i) m a v ju d b o ‘lad i. Shu n u q ta i n a z a rd a n
leykotsitozning quyidagi turlari farqlanadi:
1) neytrofilli leykotsitoz (neytrofilez, neytrofiliya). Odatda bakterial
in fe k siy a iar, za h arla n ish , to ‘q im a la r nekrozi, y irin g li va a sep tik
yallig‘lanish bilan kechadigan kasalliklar (miokard infarkti, gangrena,
kuyishlar, surunkali m ieloleykoz, eritem iya, abssess, osteom ie!it)da
kuzatiladi;
2) eozinofilli leykotsitoz (eozifiliya) gijja invaziyasi, allergiya,
organizm ga yot oqsillar va oqsil tabiatli boshqa m ahsulotlar kirganda
kuzatiladi. B a ’zi holatlarda (L effler flbroplastik parietal endokarditi,
tu gun li p eriarteriit, lim fogranulem atoz) gipereozinofilli leykem oid
re a k s iy a la rd a u c h ra sh i m u m k in . B u n aqa h o lat q iz il k o ‘m ik n in g
e o z in o filli in filtra tsiy a si b ila n kech adig an surunkali m ielo leyk oz
k a s a llig id a (q o n d a le y k o ts itla r so n i 20 - 70 103/m k l v a y u q o ri,
eozinofillar 50-70% b o ‘lganda) va to ‘qimalam ing (endokard, o‘pka,
lim fatugunlar) eozinofil infiltratsiyasida ham kuzatilishi mumkin;
3 ) b a z o filli le y k o ts ito z (b a z o filiy a ) k o ‘p in c h a su ru n k a li
m ieloleykozda, eritrem iya, gem ofiliya, shuningdek surunkali yarali
kolit, b a’zi teri kasalliklarida (eritroermiya, urtikar toshma) kuzatiladi.
Bazofillar va semiz hujayralam i be!bog‘simon temiratki (herpes zoster),
k o n ta k tli d e rm a tit k a s a llik la rid a terid a va p u fa k c h a la r (v ez ik u l)
su y u q lik la rid a to p ish ad i. A ’z o la rn in g b a z o filla r va se m iz (m ast)
hujayralar bilan diffruz infiltratsiyasi tizimli mastohujayrali kasalliklarda
(m astotsitoz) aniqlanadi.
4) lim fo tsitia rn in g k o ‘p ay ish i - lim fo tsitoz - v iru sli v a b a ’zi
s u ru n k a li b a k te ria l in fe k s iy a la r d a (s il) k u z a tila d i, su ru n k a li
Iim foleykozning xarakterli belgilaridan hisoblanadi;
5) monotsitlaming ko‘payishi - monotsitoz - surunkali monotsitar
leykozga xos belgi hisoblanadi. Am m o boshqa patologik holatlarda
ham kuzatiladi (o‘rta o ‘tkir va surunkali bakterial infeksiyaiar - sil,
b r u ts e llo z , zax m ; p a ra z ita r k a s a llik la r - b ezg ak , le y sh m a n io z ;
gem oblastozlar, lim fogranulem atoz (Xodjkin kasalligi); nospetsifik
yarali kolit, tizim li qizil yuguruk v a b.), ammo bu kasalliklarga xos
(diagnostik) belgi emas.
L e y k o tsitla r sonining p a to lo g ik kam ayishi - ley k openiyan ing
sabablari quyidagilar b o 'lish i m umkin: 1) ionlovchi nurlar ta ’siri; 2)
kim yoviy moddalar (benzol, toluol va b.) ta’siri; 3) infeksiyaiar (qorin
tifi, g rip p ); 4 ) d o ri-d a rm o n la rg a a lle rg iy a (p ira m id o n , a n a lg in ,
su lfa n ila m id la r); 5) vitam in B 12 va fo la t k is lo ta s i ta n q is lig i; 6)
autoimmun kasalliklar; 7) xavfli o ‘sm alar m etastazlari; 8) anafilaktik
va gemotransfuzion shok; 9) sitostatik preparatlar (6 - merkaptopurin,
m ielosan); 10) alkogol tufayli kelib ch iq a d ig an leyko pen iya; 11)
eozinofiliya va monotsitoz bilan kechadigan nasliy neytropeniya; 12)
zararsiz («aybsiz», «beozor») deb ataladigan leykopeniya - Leucopenia
innocens. Shunday, sababini tushuntirish qiyin b o ‘lgan, hech qanday
noxush sezgi kuzatilmaydigan leykopeniya bilan b a’zan o ‘tkir leykoz,
subleykem ik m ieloz (kam dan - kam ), surunkali interstitsial gepatit
boshlanishi mumkin.
L e y k o p e n iy a n in g m ex a n izm i
le y k o p o e z n in g s u s a y is h i,
leykotsitlaming intensiv parchalanishi va ulam ing tomir o‘zanida qayta
ta q sim la n ish d a n ib o ra t. L e y k o p en iy a le y k o ts itla m in g fa g o ts ita r
faoUigining pasayishi, antitanalarning yetarli darajada hosil boHmasIigi,
bakteritsid modda va fermentlar ishlab chiqarilishining kamayishi bilan
tavsiflanadi. Buning natijasida organizmning bakterial infeksiya bilan
kurashishga qaratilgan himoya kuchlari susayadi.
L eykopeniya turlari: I) neytropeniya, b a ’zi bakterial (qorin tifi,
p a ra tif, b ru tse lle z ) v a v iru sli (in fe k sio n g e p a tit, g rip p , q izam iq)
in fe k siy a lard a , ionlo v chi nurlar, a n tita n a la r t a ’sirid a riv o jla n a d i,
anafilaktik shokda uchraydi; 2) eozinopeniya AK TG yuborilganda,
Itsen k o -K u sh in g sindrom ida, stressda (ad ren ok o rtikoid faollikning
oshishi tufayli qizil k o ‘m ikda eozinofillar to ‘planishi) kuzatiladi; 3)
lim fotsitopeniya o ‘sm irlar va bolalarda ayrisim on bez gipoplaziyasi
bilan bog‘liq, tug‘m a agammaglobulinemiya bilan b i^alik d a kuzatiladi,
k attalard a lim fogranulem atozda, lim fo tu g u n la m in g tarqoq silida,
b a’zan neytropeniya bilan birgalikda, tizim li qizil yugurukda, o ‘tkir
radiatsion sindromning ilk belgisi sifatida buyrak yetishmovchiligining
term inal bosqichida, stressda kuzatiladi; 4) m onotsitopeniya asosan
o (pka silida lim fatsitar - m onotsitar nisbatni baholashda ahamiyatga
ega.
B azofillar m iqdorining kam ayishini an iq lash ularning qondagi
miqdori kam bo‘lgani tufayli qiyinchilik tug ‘diradi.
Leykopeniyaning eng o g ‘ir shakli a g ra n u lo tsito z-g ran u lo tsitlar
sonining periferik qonda keskin kam ayishidan tortib, ulam ing to ‘la
y o ‘qolishiga qadar organizm ning infeksiyaga qarshi kurashishining
pasayishiga va bakterial asoratlar rivojlanishiga olib keladi (angina,
pnevmoniyalar, septitsemiya, o g ‘iz bo'shlig‘i, m e’da-ichak trakti shilliq
qavatining yarali - nekrotik zararlanishi).
Rivojlanish mexanizmiga ko‘ra agranulotsitozning mielotoksik va
immun turlari farq qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
