qiladi va u limfaga so‘riladi. Ichak devoridayoq yog* qisman glitserin va yog‘
kislotalardan resintezlanadi, oqsil bilan bog‘lanadi va lipoproteidlar shaklida
qonda sirkulatsiya qiladi. Lipoproteidlaming to‘rt sinfi: xilomikronlar (ekzogen
yog‘ning transportlanadigan shakli), o‘ta past zichlikka ega bo‘lgan lipoproteidlar
- 0 ‘PZL (yoki prebeta - lipoproteidlar), past zichlikka ega lipoproteidlar - PZL
(yoki beta -lipoproteidlar), yuqori zichlikka ega lipoproteidlar - YUZL (yoki
alfa - lipoproteidlar) farq qilinadi. Lipoproteidlar asosan 0 ‘PZL va xilomikronlar
tarkibida qon plazmasida yog‘ uchglitseridlar ko'rinishida transportlanadi
(tashiladi). Me’yorida uning miqdori 1-2,3 mmol/l. Transportlangan yog‘ning
boshqa bir shakli - esterifitsirlanmagan yog‘ kislotalari (E - lanmagan YOK)
hisoblanadi, ulaming miqdori qonda me’yorda 640- 880 mk mmol/l tashkil qiladi.
Yog‘ uchun birinchi baryer (to‘siq) o‘pka hisoblanadi, u Upopeksik funksiyani
bajaradi, ya’ni yog‘lami ushlab qoladi va parchalaydi. Hosil bo‘ladigan yog‘
kislotalari qisman oksidlanadi va o‘pkada gaz almashinuvi uchun energiya beradi.
Lipoproteinlar o‘pka baryeridan o‘tgach, lipoprotein lipaza fermenti ta’siriga
uchraydi. Geparin lipoprotein lipazani faollashtiruvchi (tiniqlashtiruvchi omil)
hisoblanadi, u biriktiruvchi to‘qima semiz hujayralaridan ajraladi. Lipoprotein
lipaza fermenti a’zolar kapillarlari endoteliyasida hosil bo‘ladi, lipoproteinlardagi
yog‘ni e - lanmagan YOK va glitseringacha gidrolizlanishini va gidroliz
mahsulotlarini hujayraga kirishini ta’minlaydi. Hujayralarda e - lanmagan YOK
oksidlanishi asosiy almashinuvning yarmini ta’minlaydi (Leytes S. М., Lapteva
N. N., 1967). Yog‘ kislotalari (3 - oksidlanishga uchraydi. Yog‘ kislotalari
yonishining oxirgi mahsulotlari (Krebs siklida) C 02 va H20 hisoblanadi. Yog‘
almashinuvi oraliq m ahsulotlari keton tanachalaridir (P-gidroksim oy,
atsetosirkokislota, atseton). Me’yorda qonda ulaming miqdori 0,08-0,43 mmol/
1.
9. Organizmda doimo lipoliz va liposintez jarayonlari kechadi. To‘qimada
liposintezni ikkita gormon: insulin va prolaktin kuchaytiradi. Lipoliz ko'pgina
gormonlar: somatotrop, tirotrop, adrenalin, tiroksin va b. yog‘ mobilizatsiyalovchi
gormonlar ta’sirida kuchayadi. Ular hujayra qobig‘idagi adenilsiklazani
faollashtiradi, bu esa ATF dan siklik AMF hosil bo‘lishiga olib keladi,
uchglitserinlipaza fermenti faollashadi, natijada lipoliz va e - lanmagan YOK
ajralishi kuzatiladi.
10. Me’yorida sogiom katta odam qonida umumiy lipidlar 4-7 g/l va
xolesterin 3,9-6,3 mmol/l tashkil qiladi.
11.
Do'stlaringiz bilan baham: