b) endokrin regulatsiyaning buzilishi. G ipofiz orqa qismi antidiuretik
gorm oni (A D G ) b u y rak k an alch alarid a su y u q lik reab so rb siy asin i
ko‘paytiradi. Bu gormon ishlab chiqarilishi kamaysa, qandsiz diabet -
duabetus insipidus - rivojlanadi, unga diurez kuchayishi xos; c) umumiy
va buyrakda qon aylanishining buzilishi. Qon bosim i diurezga ta ’sir
ko'rsatadi. Masalan, arterial bosim 40-50 mm sim. ust. qadar bo'lgan
shokda siy d ik hosil b o 'lis h i to 'x ta y d i.
B uyrak to m irlar trom bozi,
emboliyasi va ishemiya siydik ajralishi kamayishini chaqiradi; d) siydik
chiqishining buzilishi (tosh hosil bo'lishi, siydik naychasi qisilishi va
h.k.); e) buyrakning o g 'ir kechadigan infeksiya va intoksikatsiyalarda
(sepsis, xolera, o g 'ir metallar tuzlari bilan zaharlanish) shikastlanishi.
2.
B uyrak bilan b o g 'liq om illar:
a ) b u y rak k optokchalarining
y a llig 'la n is h ja r a y o n la r i - o 't k ir v a su ru n k a li
d iffu z tu sli
immunkompleks genezli glomerulonefritlar; b) buyrakning nospetsifik
(pielonefrit) va spetsifik (sil kasalligi va zaxmda shikastlanishi) tabiatli
in fek sio n y a llig 'la n is h ja ra y o n la ri; c ) k a n a lc h a la rn in g d istro fik
o'zgarishlari -
nefrotik sindrom, nefrozlar; d) nefroskeleroz. Uning ikkita
sababi bor: surunkali glomerulonefrit - ikkilamchi bujmaygan buyrak;
gipertoniya kasalligi - birlamchi bujmaygan buyrak; e) buyrak tug'm a
anomaliyalari (gipoplaziya, polikistoz); f) kanalchalar ferment tizimining
nasliy nuqsonlari (Fankoni va b. sindromi).
D iffu z g lo m e ru lo n e frit (DG)
buyrak k a sa llik la rin in g eng k o 'p
u c h ra y d ig a n x illa rid a n b iri - a so sa n k o p to k c h a to m irla rin in g
sh ik astlan ish i bilan kech adigan a lle rg ik auto im m u n y a llig 'la n is h
kasalligi hisoblanadi. Uning asosiy klinik tiplari o 'tk ir, surunkali va
juda tez progressirlanuvchi glomerulonefritlardir.
DG e tio lo g iy a s id a in fe k siy a ,
to k s ik m o d d ala r, im m un
m exanizm larning ish g a tushishiga o lib k e la d ig a n ayrim ekzogen
allergenlar asosiy rol o'ynaydi. M a’lum b o 'lg an etiologik omillaming
rolini o'tkir DG 80-90% kasallarda, surunkali va tez progressirlanuvchi
xillari 5-10% kasallarda aniqlash mumkin. Qolgan kasallarda DG sababi
aniqlanmasdan qoladi. DG rivojlanishida A gemolitik streptokokk (4,12
tip la ri) a h am iy atg a eg a va u sp e tsifik « n e frito g e n »
shtam m deb
hisoblanadi.
K o 'p h o lla rd a D G b e v o sita im m un m e x a n iz m la r ish tiro k id a
riv o jlan ad i. S treptoko k kdan keyingi o 't k i r DG bu - angina yoki
faringitdan 10 -1 2 kun so'ng antitanalar hosil b o 'lish i bilan bog'liq,
k o 'p in c h a sh id d a tli k ech u vch i allerg ik n efritn in g riv o jlan ish id ir.
Surunkali DG esa ko'pincha antigen va antitanalar ushlovchi immun
k o m p le k s la rn in g a s ta -s e k in lik b ila n h o sil b o*lishi va u la rn in g
k o p to k c h a la r y u z a sig a o ‘tiris h i v a y e ta rli d a ra ja d a e lim in a tsiy a
qilinmasligi bilan bog‘liq. Tez avj oiuvchi
DG va ayrim surunkali DG
da kasallik koptokchalar bazal m embranasiga qarshi antitanalar hosil
b o ‘lishidan iborat. Immun kom plekslar hosil b o ‘lishi m exanizm ini
quyidagicha tasavvur qilish m um kin: streptokokk toksinlari buyrak
to ‘qim asiga (koptokchalar bazal m em branasi ehtim oldan xoli emas)
ta ’sir k o ‘rsatadi, natijada o ‘zgargan oqsil hosil b o ‘ladi va u antigen
sifatida xizm at qiladi, unga nisbatan buyrakka qarshi ta’sir
qiladigan
antitanalar ishlab chiqariladi. Hosil b o ‘lgan antitanalar (IgG, IgM) qonda
a n tig e n la r b ila n o ‘zaro t a ’s irg a k iris h a d i, k e y in c h a lik im m un
k o m p le k s la r sh a k lid a (a n tig e n - a n tita n a - k o m p le m e n t)
koptokchalam ing bazal membranasiga o ‘tiradi va immun yallig‘lanish
riv o jla n ish in i chaq irad i. S hunday q ilib , d iffu z glom erulo nefritlar
im m unkom pleks genezli kasallik deb hisoblanadi.
DG patogenezida organizm ning sovqotishi m uhim rol o ‘ynaydi.
M a ’lum ki, u k o ‘pincha sovuq ob-h av o da (kuz va qish) va ayniqsa,
sovuq nam iqlim da tez rivojlanadi. Shamollash
buyrakning qon bilan
t a ’m in lan ish i va tro fik asin in g re fle k to r b uzilishi orqali organizm
reaktivligi va immunologik reaksiyalar kechishini o ‘zgartirishi mumkin.
Shuning uchun ham u ilgari sensibilizatsiyalangan organizm da hal
qiluvchi om il rolini o ‘ynashi mumkin. Glomerulonefritning infeksion
etiologiyasidan tashqari uning zardob va vaksin tabiatli bo‘lishi ham
nazarda tutiladi.
Klinik nuqtai nazaridan DG proteinuriya, gematuriya, shish,
arterial
gipertenziya, buyrak funksiyasining buzilishi bilan namoyon bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
